Πνευμονικό Οζίδιο: Μύθοι και Πραγματικότητα

Γράφει ο Δρ. Ηρακλής Σ. Τιτόπουλος, MD, Ph.D Ειδικός Επεμβατικός Πνευμονολόγος, Διευθυντής Πνευμονολογικής Κλινικής του Ιατρικού Διαβαλκανικού Θεσσαλονίκης.

Μεταξύ των διαφόρων μορφών κακοήθειας, ο καρκίνος του πνεύμονα (ΚτΠ) ευθύνεται για τους περισσότερους θανάτους παγκοσμίως, γιατί, τις περισσότερες φορές, η διάγνωση του γίνεται σε προχωρημένο στάδιο λόγω της απουσίας συμπτωμάτων στο αρχικό στάδιο της νόσου, όταν δηλαδή εμφανίζεται ως ένα πνευμονικό οζίδιο. Παρά το γεγονός ότι η χημειοθεραπεία, η ανοσοθεραπεία και η ακτινοθεραπεία έχουν εξελιχθεί σημαντικά, η χειρουργική εξαίρεση παραμένει η καλύτερη θεραπευτική επιλογή.

Δυστυχώς, λιγότερο από 15% των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα μπορούν να αντιμετωπιστούν χειρουργικά, λόγω προχωρημένου σταδίου κατά τη διάγνωση. Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι, η διάγνωση του πνευμονικού οζιδίου και η ορθή διαχείρισή του, είναι σωτήριες για την οριστική αντιμετώπιση του καρκίνου του πνεύμονα.

Τι είναι το πνευμονικό οζίδιο;

Το πνευμονικό οζίδιο ή όζος είναι μια μικρή, μικρότερη από 3 cm σε διάμετρο, ωοειδής πνευμονική βλάβη, η οποία δεν μας δίνει σχεδόν ποτέ συμπτώματα και τις περισσότερες φορές το ανακαλύπτουμε σε τυχαίο ακτινολογικό έλεγχο. Η μεγάλη αύξηση των αξονικών τομογραφιών, ως αποτέλεσμα της πρόσφατης πανδημίας, της ραγδαίας αύξησης των αναίμακτων στεφανιογραφιών, και της έναρξης των προγραμμάτων screening με αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης (LDCT) για τον προσυμπτωματικό έλεγχο του ΚτΠ, οδήγησε και στην τεράστια αύξηση της ανεύρεσης παθολογικών ευρημάτων στο θώρακα, κυρίως του πνευμονικού οζιδίου. Ο επιπολασμός των πνευμονικών όζων στον γενικό πληθυσμό ποικίλλει σε διαφορετικές μελέτες. Μελέτες έχουν αναφέρει ποσοστά επιπολασμού που κυμαίνονται από 8% έως 51%, ανάλογα με παράγοντες όπως η ηλικία, το ιστορικό καπνίσματος και η τεχνική απεικόνισης.

Το πνευμονικό οζίδιο σημαίνει κακοήθεια;

Η πλειονότητα των οζιδίων είναι καλοήθεις βλάβες και δεν εμπνέουν ιδιαίτερη ανησυχία. Τα πνευμονικά οζίδια μπορεί να προέρχονται από διάφορες αιτίες, όπως φλεγμονή, λοίμωξη ή ουλώδη ιστό. Παραμένει όμως ένα σημαντικό ποσοστό, όπου ένα πνευμονικό οζίδιο μπορεί να υποκρύπτει αρχόμενη  κακοήθεια, οπότε, στην περίπτωση αυτή, χρειάζεται να γίνει άμεση διάγνωση με λήψη βιοψίας. Όπως και στα περισσότερα είδη καρκίνων, το κλειδί για την επιβίωση στον καρκίνο του πνεύμονα είναι η έγκαιρη διάγνωση στα πολύ αρχικά του στάδια, οπότε στην περίπτωση αυτή είναι ιάσιμος.

 Η διάγνωση του πνευμονικού οζιδίου αποτελεί σημαντική πρόκληση για τον κλινικό ιατρό, καθ´ όσον μπορεί να αποτελεί έναν αρχόμενο καρκίνο. Μελέτες έδειξαν ότι σε ασθενείς με αρχικό στάδιο καρκίνου του πνεύμονα, όταν είναι ακόμα πολύ μικρός, όπως το πνευμονικό οζίδιο, η πιθανότητα ίασης ανέρχεται 80% - 90%. Το πνευμονικό οζίδιο μπορεί να είναι ένας αρχόμενος πρωτοπαθής καρκίνος του πνεύμονα ή ένας μεταστατικός καρκίνος από άλλο όργανο του σώματος. Διάφοροι παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων του μεγέθους, του σχήματος, της εμφάνισης, του ρυθμού ανάπτυξης του όζου και του ιστορικού του ασθενούς, παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαφορική διάγνωση. Η πιθανότητα κακοήθειας αυξάνει σε σχέση με το μέγεθος της βλάβης. Οζίδιο μικρότερο των 8 mm σχετίζεται με μικρότερη πιθανότητα κακοήθειας, οπότε και συνιστάται περιοδική παρακολούθηση με αξονική τομογραφία θώρακος για την επόμενη 2ετία. Σε κάθε περίπτωση, η διαχείριση των πνευμονικών όζων πρέπει να γίνεται από εξειδικευμένους επαγγελματίες υγείας, όπως πνευμονολόγο, ακτινολόγο και ογκολόγο, οι οποίοι μπορούν να αξιολογήσουν και να παρέχουν κατάλληλες οδηγίες για τη διάγνωση και επιλογή της θεραπείας με βάση τα αποτελέσματα.

Πως γίνεται η διάγνωση του πνευμονικού οζιδίου;

Στην περίπτωση που πιθανολογείται κακοήθεια, κρίνεται απαραίτητη η ιστολογική επιβεβαίωση του πνευμονικού όζου με τη λήψη βιοψίας.

Η διαθωρακική προσπέλαση με βελόνη στον αξονικό τομογράφο (ΤΤΝΑ), ιδίως όταν το οζίδιο εντοπίζεται στη περιφέρεια του πνεύμονα, θεωρείται μέθοδος εκλογής, έχει υψηλό διαγνωστικό αποτέλεσμα (74% - 96%), συνοδεύεται όμως από αιμορραγία και αυξημένο κίνδυνο πνευμοθώρακα (15% - 44%).

Η διαβρογχική βιοψία με την κλασσική βρογχοσκόπηση υπό ακτινοσκοπική καθοδήγηση (ΤΒΒ) είναι μια εναλλακτική πρόταση. Η μέθοδος δεν έχει σημαντικές επιπλοκές, με κύρια την έκθεση του ασθενούς και του προσωπικού στην ακτινοβολία, όμως εμφανίζει μικρό ποσοστό διαγνωστικής αξίας (40% - 62%), που μειώνεται ακόμα πιο πολύ όσο μικρότερο είναι το οζίδιο. Βασικό επίσης μειονέκτημα είναι ότι η ΤΒΒ δεν μπορεί να γίνει στις περιπτώσεις εκείνες που ο όζος δεν είναι για κάποιον λόγο (θέση, μέγεθος, ποιότητα κλπ) ορατός στην ακτινοσκόπηση.

Τι είναι η «περιφερική βρογχοσκόπηση»;

Τα τελευταία χρόνια εφαρμόζουμε επαναστατικές ενδοσκοπικές τεχνικές, στην προσπάθεια να προσεγγίσουμε το πνευμονικό οζίδιο, που κατά κανόνα εντοπίζεται στην περιφέρεια του πνεύμονα (περιφερική βρογχοσκόπηση). Η συνεχής εξέλιξη του ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού και η εφαρμογή σύγχρονων διαγνωστικών πρωτοκόλων έχουν αλλάξει ριζικά, γιατί απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή, ώστε κανένας ασθενής να μη στερηθεί τα ευεργετήματα της χειρουργικής εξαίρεσης του οζιδίου, που παραμένει η θεραπεία εκλογής, ενώ αντίθετα, να μην υποβάλλονται σε κίνδυνο εξαιτίας αναίτιας επέμβασης όσοι ασθενείς δεν είχαν λόγο να υποβληθούν.

Η σύγχρονη ενδοσκοπική μονάδα για τη διάγνωση του πνευμονικού οζιδίου δεν θυμίζει σε τίποτα το βρογχοσκοπικό εργαστήριο που ξέραμε μέχρι σήμερα. Με τη βοήθεια σύγχρονων απεικονιστικών συστημάτων (cone-beam CT) και προγραμμάτων πλοήγησης (Navigation platforms) στην υβριδική αίθουσα (Hybrid Operating Room, HOR) αυξάνεται σημαντικά η διαγνωστική ακρίβεια του οζιδίου, ανεξάρτητα με τη θέση και το μέγεθος της βλάβης. Σύγχρονος ιατροτεχνολογικός εξοπλισμός, όπως ο ενδοσκοπικός υπέρηχος (miniprobe EBUS), τα λεπτά (ultrathin) ενδοσκόπια, τα συστήματα ηλεκτρομαγνητικής πλοήγησης, η χρήση τεχνητής νοημοσύνης (Artificial Intelligence) και τελευταία η ρομποτική βρογχοσκόπηση, σε συνδυασμό με την ταχεία κυτταρολογική εξέταση (Rapid On-Site Evaluation, ROSE) έχουν σήμερα αντικαταστήσει την παραδοσιακή βρογχοσκόπηση. Η τεχνολογία, κατά συνέπεια και η εκπαίδευση του ιατρικού και παραϊατρικού προσωπικού, εξελίσσονται συνεχώς με ραγδαίο ρυθμό, στην επιτακτική ανάγκη να υπηρετήσουν με τον καλύτερο τρόπο την ακριβέστερη προσέγγιση του πνευμονικού οζιδίου, επιβεβαιώνοντας έτσι την ιδιαίτερη σημασία της έγκαιρης διάγνωσης ως μοναδική προυπόθεση για την οριστική θεραπεία του ΚτΠ.

Τι μπορώ να κάνω σε σχέση με το πνευμονικό οζίδιο;

Διακόπτουμε άμεσα το κάπνισμα. Ποτέ δεν είναι αργά!

Η πρόληψη σώζει ζωές! Όσοι ανήκουμε σε ομάδα υψηλού κινδύνου, κυρίως οι νυν και οι πρώην καπνιστές, κάνουμε μια αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης (LDCT) κάθε χρόνο, ώστε αν διαπιστωθεί η ύπαρξη του, να το προλάβουμε στην αρχή του.

Η υγεία το πολυτιμότερο αγαθό! Εμπιστευόμαστε την υγεία μας στον ειδικό.

Στον Όμιλο Ιατρικού Αθηνών, σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, λειτουργεί το πιο σύγχρονο ιατρείο Πνευμονικού Οζιδίου. Το ιατρείο είναι στελεχωμένο με έμπειρο και άριστα εκπαιδευμένο ιατρικό, παραιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό. Διαθέτει τα πλέον σύγχρονα προγράμματα και ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό πρώτης γραμμής για την διάγνωση του πνευμονικού οζιδίου. Η διάγνωση του πνευμονικού οζιδίου γίνεται με την περιφερική βρογχοσκόπηση ανώδυνα, ταχύτατα, υπό γενική αναισθησία και δίχως διανυκτέρευση του εξεταζόμενου, στις ευρωπαϊκών προδιαγραφών υβριδικές αίθουσες «Προμηθέας» και «Υπερίων», σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, αντίστοιχα. Το διαγνωστικό αποτέλεσμα είναι άμεσο, χάρη στην ταχεία βιοψία, ταυτόχρονα με την εξέταση. Τέλος, με κριτήριο το ιστολογικό αποτέλεσμα, το ιστορικό και τις εργαστηριακές εξετάσεις, επιλέγουμε την καλύτερη αντιμετώπιση για τον ασθενή (χειρουργική ή συντηρητική) και αναλαμβάνουμε την παρακολούθηση με βάση τα διεθνή πρότυπα.