Καρκίνος τραχήλου της μήτρας: Πρόληψη, συμπτώματα και θεραπεία.

Γράφει ο Δρ.Γεώργιος Γήτας, Μαιευτήρας – Γυναικολόγος, Χειρουργός, Ογκολόγος, Διευθυντής  Γυναικολογικής Κλινικής Ογκολογίας και Ρομποτικής Χειρουργικής του Ιατρικού Διαβαλκανικού Θεσσαλονίκης.

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ένας κακοήθης όγκος που αναπτύσσεται στα κύτταρα του τραχήλου, δηλαδή στην περιοχή όπου η μήτρα συνδέεται με τον κόλπο. Συνήθως ξεκινά με προκαρκινικές αλλοιώσεις στα κύτταρα της επιφάνειας του τραχήλου, οι οποίες αναφέρονται συχνά ως δυσπλασίες ή «ενδοεπιθηλιακές νεοπλασίες τραχήλου» (CIN – Cervical Intraepithelial Neoplasia). Οι αλλοιώσεις αυτές μπορεί να παραμείνουν σταθερές για μεγάλο χρονικό διάστημα ή, εφόσον δεν διαγνωσθούν και δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα, να εξελιχθούν σε διηθητικό καρκίνο. Η εξέλιξη αυτή είναι συνήθως αργή, γεγονός που καθιστά αποτελεσματικές τις προληπτικές εξετάσεις (τεστ Παπανικολάου και έλεγχος για τον ιό HPV).

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας αποτελεί τον τέταρτο σε συχνότητα καρκίνο στις γυναίκες παγκοσμίως. Σε αναπτυσσόμενες χώρες, όπου τα προγράμματα προληπτικού ελέγχου και ο εμβολιασμός κατά του HPV δεν εφαρμόζονται συστηματικά, παραμένει ο πιο συχνός γυναικολογικός καρκίνος. Αποτελεί, επίσης, κύρια αιτία θανάτου σε νεαρές γυναίκες. Σύμφωνα με στοιχεία από τις ΗΠΑ, το 2019 ήταν η δεύτερη αιτία θανάτου από καρκίνο σε γυναίκες ηλικίας 20 έως 39 ετών.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη του καρκίνου του τραχήλου;

Ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) ευθύνεται σε συντριπτικό ποσοστό (περίπου 98%) για την εμφάνιση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Ο HPV αποτελεί μια ομάδα περισσοτέρων από 200 συναφών ιών, εκ των οποίων περίπου 40 μεταδίδονται συχνότερα μέσω σεξουαλικής επαφής, προσβάλλοντας την περιοχή των γεννητικών οργάνων. Οι γονότυποι HPV 16 και HPV 18 ευθύνονται για περίπου το 70% των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και θεωρούνται ως οι πιο συχνοί υψηλού κινδύνου γονότυποι του HPV. Οι γονότυποι χαμηλού κινδύνου HPV συνήθως συνδέονται με καλοήθεις υπερπλαστικές βλάβες ή γεννητικά κονδυλώματα.

Υπάρχουν συμπτώματα που να μας βοηθήσουν να αντιληφθούμε την ύπαρξή του;

Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας παραμένει ασυμπτωματικός στα αρχικά στάδια. Ωστόσο, μερικά πιθανά συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• Κολπική αιμορραγία μετά τη σεξουαλική επαφή

• Ασυνήθιστες κολπικές εκκρίσεις

Η έγκαιρη διάγνωση μέσω των προληπτικών εξετάσεων (τεστ Παπανικολάου, HPV test) είναι ιδιαίτερα σημαντική, διότι οδηγεί σε πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση και καλύτερη πρόγνωση.

Μπορεί η πρόληψη να μας σώσει από τον καρκίνο του τραχήλου;

Έχει αποδειχθεί ότι η πρόληψη μειώνει σημαντικά την επίπτωση της νόσου. Σύμφωνα με τις διεθνείς οδηγίες, σε γυναίκες ηλικίας άνω των 30 ετών, εκτός από το τεστ Παπανικολάου, συνιστάται και ο έλεγχος για την ανίχνευση του HPV. Σε νεότερες γυναίκες, η εξέταση για HPV δεν κρίνεται απαραίτητη, διότι τυχόν θετικό αποτέλεσμα μπορεί να προκαλέσει ψυχολογική επιβάρυνση χωρίς να προσφέρει ουσιαστικές κλινικές πληροφορίες.

Σε περίπτωση παθολογικών ευρημάτων, η περαιτέρω αντιμετώπιση (συντηρητική παρακολούθηση ή κολποσκόπηση) αποφασίζεται βάσει του ιστορικού, της ηλικίας και της οικογενειακής κατάστασης της ασθενούς. Η απόφαση αυτή πρέπει να λαμβάνεται από εξειδικευμένους και έμπειρους γυναικολόγους, δεδομένου ότι οι θεραπευτικοί αλγόριθμοι γίνονται ολοένα και πιο σύνθετοι.

Παράλληλα, ο εμβολιασμός έναντι του HPV, κατά προτίμηση σε νεαρές ηλικίες, έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματικός στην πρόληψη των σχετιζόμενων με τον ιό καρκίνων. Συγκεκριμένα έχει καταγραφεί μείωση στη λοίμωξη από HPV 16 και 18 έως και 83% σε κορίτσια ηλικίας 15-19 ετών και έως 66% σε γυναίκες 20-24 ετών, μέσα σε 5-8 χρόνια από την καθιέρωση του εμβολιασμού.

Ποια είναι η σύγχρονη αντιμετώπιση του καρκίνου του τραχήλου;

Βασική προϋπόθεση για τη σωστή θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας είναι ο σχεδιασμός ενός εξατομικευμένου πλάνου από εξειδικευμένους γυναικολόγους ογκολόγους. Σε ένα σύγχρονο ογκολογικό κέντρο όπως αυτό του Ιατρικού Διαβαλκανικού Θεσσαλονίκης εφαρμόζονται όλες οι διαθέσιμες χειρουργικές τεχνικές (λαπαροσκοπική, ανοιχτή και ρομποτική χειρουργική), ενώ η απόφαση για χειρουργική επέμβαση ή ακτινοχημειοθεραπεία καθορίζεται από το στάδιο της νόσου, με κύριο στόχο το βέλτιστο ογκολογικό αποτέλεσμα.

Ιδιαίτερη σημασία έχει η χρήση εξειδικευμένων χειρουργικών τεχνικών, όπως η nerve sparing ριζική υστερεκτομή, η οποία προστατεύει συγκεκριμένα νεύρα και συμβάλλει στην αποφυγή μετεγχειρητικών δυσλειτουργιών της ουροδόχου κύστης και του παχέος εντέρου. Επιπλέον, σε ορισμένες περιπτώσεις, η εφαρμογή της τεχνικής φρουρού λεμφαδένα μπορεί να μειώσει την ανάγκη ριζικής λεμφαδενεκτομής και τις πιθανές επιπλοκές της.

Για ασθενείς που διαγιγνώσκονται σε αρχικά στάδια και πληρούν συγκεκριμένες προϋποθέσεις, είναι δυνατή η διατήρηση της μήτρας και της γονιμότητας με τη διενέργεια ριζικής τραχηλεκτομής.

Όλες οι ανωτέρω διαδικασίες απαιτούν εξειδίκευση, σημαντική χειρουργική εμπειρία και διεπιστημονική προσέγγιση, ώστε να εξασφαλιστεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα για την ασθενή.