«Ποιες νέες λοιμώξεις θα φέρει στην Ευρώπη η κλιματική αλλαγή;»

Γράφει ο: Ηλίας Ζιάζιος Παιδίατρος Υποδιευθυντής Β΄ Παιδιατρικής κλινικής Παιδιατρικού Κέντρου Αθηνών

Είναι γνωστό ότι το κλίμα και οι καιρικές συνθήκες αποτελούν σημαντικές συνιστώσες που επηρεάζουν την ανθρώπινη υγεία. Αυτό σημαίνει ότι η κλιματική αλλαγή που παρατηρείται παγκοσμίως μεταβάλλει µε τη σειρά της τα δεδομένα που σχετίζονται µε την υγεία και την ευημερία των πληθυσμών.

Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει τον ανθρώπινο οργανισμό µε άμεσο και έµµεσο τρόπο.

1. Η άµεση έκθεση: μέσα από τις μεταβαλλόμενες καιρικές συνθήκες (θερμοκρασία, βροχοπτώσεις, άνοδος της στάθμης της θάλασσας και τα συχνότερα ακραία καιρικά φαινόμενα).
2. Η έµµεση έκθεση: οφείλεται στη χαμηλότερη ποιότητα του νερού, του αέρα και του φαγητού, καθώς και στις μεταβολές του οικοσυστήματος, της γεωργίας, της βιομηχανίας, των οικισμών και της οικονομίας.

Κατά συνέπεια, η κλιματική αλλαγή αυξάνει παγκοσμίως τις ήδη υπάρχουσες ασθένειες αλλά δημιουργεί και νέες.

Οι επιπτώσεις που έχει η κλιματική αλλαγή στην υγεία μπορούν  να ενταχθούν στις εξής τρεις κατηγορίες:

α) Άµεσες: συνήθως προκαλούνται από ακραία καιρικά φαινόμενα (π.χ. θάνατοι από καύσωνες).

β) Έµµεσες: που προκαλούνται ως συνέπεια περιβαλλοντικών αλλαγών και οικολογικών διαταραχών που οφείλονται στην κλιματική αλλαγή (π.χ. αυξανόμενη απειλή από ασθένειες που μεταφέρονται από τα κουνούπια ή τα τρωκτικά).

γ) Επιπτώσεις που προκαλούνται σε πληθυσμούς που πλήττονται από την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και από οικονομικά προβλήματα λόγω της κλιματικής αλλαγής π.χ. διατροφικά ή ψυχολογικά προβλήματα.

Στην συνέχεια παρατίθενται νοσήματα που μεταδίδονται με διαβιβαστές μέσω δαγκώματος από τρωκτικά και άλλους διαβιβαστές όπως κουνούπια, μύγες, τσιμπούρια και κοριοί τα οποία φέρουν τον λοιμογόνο παράγοντα. Η εμφάνιση και η συχνότητα των νοσημάτων αυτών συνδέονται άμεσα με τις κλιματικές αλλαγές. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα εμφάνισή τους στην Ευρώπη.

Ο Ιός του Δυτικού Νείλου (West Nile Virus)

Τα περιστατικά από τον ιό του Δυτικού Νείλου παρουσίασαν αύξηση στις εύκρατες χώρες της Ευρώπης, της Βόρειας Αμερικής και της Βόρειας Αφρικής αποτελώντας απειλή για τη Δημόσια Υγεία και τα ζώα. Ο ιός του Δυτικού Νείλου μεταδίδεται στον άνθρωπο μέσω τσιμπήματος από μολυσμένο κουνούπι συνήθως του γένους Culex. Η μετάδοση του ιού διευκολύνθηκε από τις κλιματικές αλλαγές (θερμοκρασία, υγρασία) κυρίως μέσω της αύξησης του πληθυσμού των κουνουπιών που σχετίζεται με λιμνάζοντα νερά σε φρεάτια και άλλους χώρους.

Ελονοσία

Η ελονοσία μεταδίδεται στον άνθρωπο μέσω των κουνουπιών. Η κλιματική αλλαγή διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη συχνότητα εμφάνισης και τη γεωγραφική κατανομή τη ελονοσίας, καθώς επιφέρει διαφοροποιήσεις στο γεωγραφικό πλάτος και υψόμετρο στο οποίο καταγράφονται κρούσματα ελονοσίας. Ωστόσο, ακραία καιρικά φαινόμενα σε χώρες της Αφρικής και της Ασίας συντέλεσαν στην επανεμφάνιση της ελονοσίας σε χώρες όπου η νόσος είχε εξαλειφθεί  λόγω της μετακίνησης του πληθυσμού σε άλλες χώρες.

Δάγκειος Πυρετός

Ο δάγκειος πυρετός είναι από τα πιο σημαντικά νοσήματα που μεταδίδονται με arbo- ιούς στον άνθρωπο μέσω κουνουπιών του γένους Aedes Aegypti, χαρακτηριστικό του οποίου αποτελεί η ικανότητά του να προσαρμόζεται στις περιβαλλοντικές συνθήκες των αστικών πόλεων. Και το γένος Aedes  Albopictus που ήταν ιδιαίτερα διαδιδόμενο στην Ευρώπη.

Η κλιματική αλλαγή επιφέρει αξιοσημείωτες μεταβολές στην εμφάνιση του Δάγκειου πυρετού στις αστικές πόλεις καθώς η αύξηση της θερμοκρασίας επιμηκύνει και το χρονικό διάστημα μετάδοσης. Συγκεκριμένα για την Ελλάδα, έχει υποστηριχθεί πως η εμφάνιση επιδημίας δάγκειου πυρετού είναι εφικτή στην Αθήνα τους τελευταίους μήνες του καλοκαιριού αν ο ιός εισαχθεί στον πληθυσμό.

Πυρετός τσικουνγκούνια στην Ευρώπη

Ο τσικουνγκούνια είναι ένας ιός που μεταδίδεται μέσω των κουνουπιών (κυρίως μέσω του είδους Aedes albopictus – κουνούπι τίγρης)  και προκαλεί υψηλό πυρετό και πόνους στις αρθρώσεις. Παρότι σπάνια είναι απειλητικός για τη ζωή, πρόκειται για μια δυσάρεστη νόσο που μπορεί να εξαπλωθεί με γρήγορους ρυθμούς όταν αρχίσει να μεταδίδεται μέσω των κουνουπιών μιας περιοχής. Το ECDC συγκέντρωσε κορυφαίους εμπειρογνώμονες για την αξιολόγηση του πιθανού κινδύνου εξάπλωσης του πυρετού τσικουνγκούνια στην Ευρώπη. Οι εμπειρογνώμονες εντόπισαν αρκετές περιοχές της Ευρώπης όπου υπήρχαν κουνούπια ικανά να μεταφέρουν τον ιό. Το καλοκαίρι του 2007, το πρώτο κρούσμα του ιού τσικουνγκούνια στην Ευρώπη παρουσιάστηκε στην περιοχή της Ραβένας στη βορειοανατολική Ιταλία.

Η νόσος από τον ιό Zika

Είναι ιογενής νόσος που μεταδίδεται στον άνθρωπο κυρίως με το τσίμπημα μολυσμένου κουνουπιού του γένους Aedes. Το Aedes aegypti (Αηδής ο αιγυπτιακός), είναι ένα κουνούπι που μεταφέρει τις ασθένειες δάγκειος πυρετός, τσικονγκούγια και κίτρινος πυρετός, καθώς και άλλες ασθένειες. Το κουνούπι ξεχωρίζει από τις λευκές λωρίδες στα πόδια και ένα σημάδι που μοιάζει με λύρα στο θώρακα. Το κουνούπι προέρχεται από την Αφρική και απαντάται σε τροπικές και υποτροπικές περιοχές του πλανήτη).

 Λεϊσμανίαση

 Η λεϊσμανίαση εκδηλώνεται με δυο μορφές: τη σπλαχνική και τη δερματική. Και οι δυο μορφές οφείλονται στο είδος Leismania donovani

Στην Ευρώπη δύο είναι τα κύρια είδη του γένους Phlebotomous που προκαλούν λεϊσμανίαση, το Ph. Pernicious και το Ph. Perfiliewi. Το πρώτο συναντάται κυρίως στις Μεσογειακές χώρες (Γαλλία, Πορτογαλία, Ισπανία, Τυνησία και Τουρκία), ενώ το δεύτερο στη Κύπρο, την Ελλάδα και στη Μάλτα αλλά όχι στη Βόρειο Αφρική.

Επιπρόσθετα, η αύξηση της θερμοκρασίας οδηγεί σε επιτάχυνση του ρυθμού ωρίμανσης και αναπαραγωγής των παρασίτων με αποτέλεσμα την αύξηση του κινδύνου για μόλυνση.

Η νόσος του Lyme

Η νόσος του Lyme προκαλείται μετά από μόλυνση με την σπειροχαίτη Borrelia burgdorferi, η οποία μεταδίδεται με κρότωνες του είδους Ixodes ricinus. Η νόσος του Lyme καταγράφεται σε εύκρατες χώρες της Αμερικής, Ευρώπης και Ασίας. Η γεωγραφική κατανομή και ο αριθμός του πληθυσμού των κροτώνων εξαρτάται από τις περιβαλλοντικές συνθήκες. Η αύξηση της θερμοκρασίας τους χειμερινούς μήνες και η παράταση της άνοιξης και του καλοκαιριού προκαλεί την αύξηση της δραστηριότητας των κροτώνων και της ενδημικότητας τους.

Σύµφωνα µε τις προβλέψεις της Παγκόσµιας Οργάνωσης Υγείας, οι κλιµατικές αλλαγές και η υπερθέρμανση του πλανήτη, αναµένεται να επιφέρουν σηµαντικές επιπτώσεις στην υγεία.