Καρκίνος του παγκρέατος: μύθοι και πραγματικότητα

Ευθύμιος Χατζηθεόκλητος MD PhD Χειρουργός 
Διευθυντής Γ’ χειρουργικής Kλινικής Ιατρικό Διαβαλκανικό Κέντρο

Ο καρκίνος του παγκρέατος αποτελεί μια πολύ επιθετική μορφή καρκίνου με αρκετά χαμηλά ποσοστά επιβίωσης, αποτελώντας  την 4η συχνότερη αιτία θανάτου από καρκίνο παγκοσμίως. Πολλές προκαταλήψεις του παρελθόντος έχουν καθιερωθεί στην συνείδηση της κοινής γνώμης, με αποτέλεσμα η πλειονότητα των ασθενών να εμφανίζονται διστακτικοί ως προς την εφαρμογή των σύγχρονων θεραπευτικών μεθόδων.

Το πάγκρεας είναι ένα ενδοκοιλιακό,  οπισθοπεριτοναϊκό όργανο που βρίσκεται σε άμεση επαφή με μεγάλα αγγεία και με τον χοληδόχο πόρο που μεταφέρει την χολή από το ήπαρ στο έντερο.

Η εντόπιση αυτή είναι που οδηγεί σε ήπια, μη ειδική συμπτωματολογία του καρκίνου, με αποτέλεσμα την καθυστερημένη διάγνωση της νόσου. Μάλιστα παρά την εξέλιξη της ιατρικής και των σύγχρονων διαγνωστικών μεθόδων, μόλις το 15 – 20% των ασθενών με καρκίνο του παγκρέατος βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο της νόσου κατά την διάγνωση τους.

Ο παγκρεατικός καρκίνος εμφανίζεται όταν τα κύτταρα στο πάγκρεας αυξάνονται και πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα, δημιουργώντας μία μάζα που ονομάζεται όγκος.

Οι παράγοντες κινδύνου που πιθανόν προκαλούν και επηρεάζουν την εξέλιξη της νόσου είναι: η ηλικία καθώς σε ποσοστό 90%, ο παγκρεατικός καρκίνος εμφανίζεται σε άτομα ηλικίας 55 ετών και άνω, το οικογενειακό ιστορικό, το κάπνισμα, το αλκοόλ, η παχυσαρκία, η αυξημένη πρόσληψη λιπαρών, η ύπαρξη διαβήτη ή χρόνιας παγκρεατίτιδας.

Στα πρώιμα στάδια, ο παγκρεατικός καρκίνος μπορεί να είναι δύσκολο να ανιχνευθεί, καθώς δεν παρουσιάζει συνήθως ειδικά συμπτώματα, γεγονός που δυσχεραίνει την πρώιμη διάγνωση. Τα συνηθέστερα συμπτώματα του παγκρεατικού καρκίνου είναι: ναυτία, εμφάνιση ικτέρου, κατάθλιψη, πόνοι στην κοιλιακή χώρα και στη μέση της πλάτης, έναρξη διαβήτη μη σχετιζόμενου με αύξηση βάρους, εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση, αλλαγές στις εντερικές συνήθειες: διάρροια/ στεατόρροια, ανεξήγητη απώλεια βάρους. Για τη διάγνωση χρησιμοποιούνται: απεικονιστικές εξετάσεις (δηλαδή αξονική τομογραφία CT και μαγνητική τομογραφία MRI), ενδοσκοπικός υπερηχογραφικός έλεγχος (EUS), λαπαροσκόπηση και βιοψία.

Η μοναδική θεραπευτική δυνατότητα στην αντιμετώπιση του καρκίνου του παγκρέατος είναι η ριζική αφαίρεση του όγκου μέσω χειρουργικής επέμβασης. Η παγκρεατεκτομή είναι μια πολύ απαιτητική τεχνικά επέμβαση γύρω από την οποία έχουν δημιουργηθεί πολλοί μύθοι όσων αφορά την επικινδυνότητα  της επέμβασης αλλά και την χρησιμότητα της, που οδηγούν εσφαλμένα τους ασθενείς αλλά ακόμη και πολλούς γιατρούς στην αποφυγή της. 

Ένας μεγάλος μύθος που έχει τις ρίζες του στις δεκαετίες του ’70 – ’80 είναι ότι οι περισσότεροι ασθενείς που υποβάλλονται σε παγκρεατεκτομή πεθαίνουν άμεσα μετεγχειρητικά. Η  βελτίωση των χειρουργικών τεχνικών και η αύξηση της εμπειρίας σε εξειδικευμένα κέντρα παγκρέατος οδήγησαν σε ποσοστά μετεγχειρητικής θνητότητας λιγότερα του 3%. Η νοσηρότητα όμως παραμένει σχετικά υψηλή (25 – 30%) με την πλειονότητα των επιπλοκών όμως να αντιμετωπίζονται επιτυχώς συντηρητικά.

Ο δεύτερος μεγάλος μύθος όσων αφορά τις παγκρεατεκτομές είναι ότι δεν προσφέρουν τίποτε στην επιβίωση του ασθενούς. Τα δεδομένα των τελευταίων ετών όμως από κέντρα με μεγάλη εμπειρία, δείχνουν ότι η εκτομή του όγκου σε υγιή όρια μπορεί να επιτύχει ποσοστά επιβίωσης που ανέρχονται σε ποσοστό 25 %, ποσοστό που σε ασθενείς με πρώιμη νόσο μπορεί να φτάσει το 42%.

Η χημειοθεραπεία και συμπληρωματικά η ακτινοθεραπεία, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να συρρικνωθεί ο όγκος και να επιβραδυνθεί η ανάπτυξή του, αλλά καμία από τις επιλογές δεν θα επιφέρει ίαση του καρκίνου. Υπάρχουν κάποιες νεότερες στοχευμένες θεραπείες που στοχεύουν μόνον κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά των καρκινικών κυττάρων, τα οποία αφορούν μόλις το 0,8% του συνόλου των παγκρεατικών καρκίνων (MSI High). Η έρευνα τα τελευταία χρόνια έχει στραφεί στο συνδυασμό χημειοθεραπείας και νέων στοχευμένων θεραπειών όπως οι ανοσοθεραπείες, οι οποίες χρησιμοποιούνται με επιτυχία σε άλλους τύπους καρκίνου. Έτσι, η χημειοθεραπεία παραμένει η κύρια θεραπευτική επιλογή για το μεγαλύτερο ποσοστό των ασθενών.

Ο καρκίνος του παγκρέατος αποτελεί μια πολύ επιθετική κακοήθη νόσο. Η έγκυρη διάγνωση, η αντιμετώπιση των ασθενών στα εξειδικευμένα κέντρα που υπάρχουν στην Ελλάδα, και η υπέρβαση των φόβων του παρελθόντος  μπορούν να προσφέρουν θεραπεία σε μεγάλο ποσοστό.

Η ευαισθητοποίηση όλων μας απέναντι στην έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του παγκρέατος φέρνει και τα πιο καλά θεραπευτικά αποτελέσματα, οπότε η επίσκεψη στο γιατρό μπορεί να σας σώσει τη ζωή.