Ο ρόλος της ακτινοθεραπείας στον καρκίνο του προστάτη

Γράφει η Λουίζα Βίνη, Ογκολόγος-Ακτινοθεραπεύτρια, Διευθύντρια Τμήματος Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών

Ο καρκίνος του προστάτη αποτελεί τον συχνότερο καρκίνο των ανδρών στο δυτικό κόσμο. Η σημαντική αύξηση της νόσου μετά το 1990 οφείλεται αφενός στην αύξηση του μέσου όρου ζωής κι αφετέρου στην εξέλιξη των διαγνωστικών μέσων σε συνδυασμό με την ευαισθητοποίηση των ανδρών πάνω στην πρόληψη της νόσου. Κάθε χρόνο, περίπου 450.000 Ευρωπαίοι διαγιγνώσκονται και περίπου 100.000 καταλήγουν με καρκίνο του προστάτη με το ετήσιο κόστος της υγειονομικής περίθαλψης να ξεπερνά τα 6 δισεκατομμύρια ευρώ.

Ωστόσο, λιγότεροι από τους μισούς Ευρωπαίους άνδρες φαίνεται να έχουν επίγνωση για τον κίνδυνο καρκίνου του προστάτη και τις επιπτώσεις του. Η ηλικία, η φυλή και η κληρονομικότητα αποτελούν γνωστούς αιτιολογικούς παράγοντες ενώ η διατροφή και η σεξουαλική ζωή του άνδρα διαδραματίζουν πιθανώς επιβαρυντικό ρόλο. Συνήθως στα αρχικά στάδια δεν υπάρχουν συμπτώματα και η νόσος διαγιγνώσκεται τυχαία στα πλαίσια προληπτικού ελέγχου με μέτρηση του PSA. Ο ασθενής στη συνέχεια θα πρέπει να υποβληθεί σε δακτυλική εξέταση και εφόσον υπάρχει υποψία για κακοήθεια απαιτείται βιοψία υπό απεικονιστική καθοδήγηση για να τεθεί η διάγνωση. Ακολουθεί η  σταδιοποίηση της νόσου, δηλαδή ο έλεγχος με διάφορες απεικονιστικές της μεθόδους της έκτασης του καρκίνου.

Η επιλογή της βέλτιστης θεραπείας για τον καρκίνο του προστάτη βασίζεται γενικά στα ιστολογικά χαρακτηριστικά και το στάδιο της νόσου, στην ηλικία και γενική υγεία του ασθενούς καθώς και στην στάθμιση των κινδύνων και ωφελειών κάθε θεραπευτικής μεθόδου. Παράμετροι όπως η ποιότητα ζωής, το λειτουργικό αποτέλεσμα, το προσδοκώμενο ογκολογικό αποτέλεσμα, τα συνυπάρχοντα προβλήματα υγείας και οι προτεραιότητες του ατόμου είναι καθοριστικοί για την λήψη της απόφασης. Η κατηγοριοποίηση σε ομάδες κινδύνου της νόσου με βάση το PSA, την βιοψία και τον απεικονιστικό έλεγχο συμβάλει σημαντικά στον σχεδιασμό της θεραπείας εξατομικευμένα για τον κάθε ασθενή.

 Η θεραπεία του καρκίνου του προστάτη περιλαμβάνει την ενεργητική παρακολούθηση, τη χειρουργική αντιμετώπιση (ριζική προστατεκτομή λαπαροσκοπική / με ρομποτική υποστήριξη), ακτινοθεραπεία (εξωτερική / βραχυθεραπεία) και ορμονοθεραπεία. Σε αρχικού σταδίου νόσο ο ασθενής έχει τη δυνατότητα να επιλέξει ανάμεσα στο χειρουργείο και την ακτινοθεραπεία, σε περισσότερο εκτεταμένους όγκους ο συνδυασμός ακτινοθεραπείας και ορμονοθεραπείας είναι συνήθως περισσότερο αποτελεσματικός ενώ σε αρκετές περιπτώσεις ακτινοθεραπεία απαιτείται και μετά την προστατεκτομή όταν δεν έχει γίνει πλήρης αφαίρεση ή όταν η νόσος υποτροπιάσει.

Ο ρόλος της ακτινοθεραπείας στον καρκίνο του προστάτη

Η ακτινοθεραπεία έχει ένδειξη στην αντιμετώπιση καρκίνου του προστάτη αρχικού σταδίου με σχεδόν παρόμοια αποτελέσματα με τη ριζική χειρουργική επέμβαση. Για τους ασθενείς με περισσότερο εκτεταμένους όγκους ενδιάμεσου / υψηλού κινδύνου ο συνδυασμός ακτινοθεραπείας και ορμονοθεραπείας είναι συνήθως περισσότερο αποτελεσματικός.  Σε αρκετές περιπτώσεις ακτινοθεραπεία απαιτείται και μετά την προστατεκτομή όταν δεν έχει γίνει πλήρης αφαίρεση ή όταν η νόσος υποτροπιάσει. Τέλος αποτελεί αναντικατάστατη θεραπεία για την αντιμετώπιση και την ανακούφιση των συμπτωμάτων σε ασθενείς με μεταστατική νόσο.

Η ακτινοθεραπεία μπορεί να χορηγηθεί είτε ως εξωτερική ακτινοθεραπεία χρησιμοποιώντας υψηλής ενέργειας ακτίνες Χ οι οποίες παράγονται από έναν γραμμικό επιταχυντή και κατευθύνονται με ακρίβεια στον όγκο, είτε ως βραχυθεραπεία τοποθετώντας ραδιενεργά εμφυτεύματα  μέσα στον προστάτη.

Οι εξελίξεις στο χώρο της Ακτινοθεραπείας τις τελευταίες δεκαετίες έχουν οδηγήσει στην εφαρμογή σύγχρονων τεχνικών με τις οποίες παρέχεται η δυνατότητα χορήγησης υψηλών δόσεων ακτινοβολίας με απόλυτη ακρίβεια επικεντρωμένα στο στόχο με την μεγαλύτερη δυνατή αποφυγή των γειτονικών φυσιολογικών οργάνων. Η τρισδιάστατη σύμμορφη ακτινοθεραπεία (3D-Conformal Radiotherapy)  και η νεότερης γενιάς ακτινοθεραπεία διαμορφούμενης έντασης (IMRT) καθώς και η καθοδηγούμενης από την απεικόνιση ακτινοθεραπεία (IGRT) μειώνουν ακόμη περισσότερο την τοξικότητα της θεραπείας και αυξάνουν τη δραστικότητά της. Η κύρια συμβολή των νέων αυτών τεχνικών ήταν η κλιμάκωση της δόσης της ακτινοθεραπείας με αποτέλεσμα τη βελτίωση του τοπικού ελέγχου του καρκίνου του προστάτη με σημαντικότατη μείωση των παρενεργειών από το γαστρεντερικό και το ουροποιητικό, αποφυγή ακράτειας και διατήρηση της στυτικής λειτουργίας στην πλειοψηφία των ασθενών.

Τα ποσοστά επιβίωσης των ασθενών με καρκίνο του προστάτη συνεχώς αυξάνουν, ως αποτέλεσμα της ενημέρωσης του κοινού, της ευρείας χρήσης του πληθυσμιακού ελέγχου καθώς και των σημαντικών προόδων στις θεραπείες του καρκίνου του προστάτη.