Γονιμότητα & Τρόπος ζωής

Γράφει η Κάλλη Καραστεφάνου, Γυναικολόγος Μαιευτήρας, Επιστημονικός Συνεργάτης, FIVI

Σε έναν κόσμο που έχει να αντιμετωπίσει την ακραία αύξηση του πληθυσμού η ύπαρξη υπογονιμότητας και η ανάγκη αντιμετώπισής της φαίνεται περίεργη.

Σύμφωνα, όμως με τον WHO η υπογονιμότητα αναγνωρίζεται ως ασθένεια του αναπαραγωγικού συστήματος και ορίζεται ως η αποτυχία επίτευξης εγκυμοσύνης μετά από 12 μήνες συστηματικών, χωρίς προφύλαξη, σεξουαλικών επαφών. [1]

Εκτιμάται ό,τι επηρεάζει το 8-12% των ζευγαριών σε αναπαραγωγική ηλικία σε όλο τον κόσμο.

Στην Ελλάδα υπάρχουν περίπου 250.000-300.000 ζευγάρια με υπογονιμότητα.[2]

Η επιστημονική έρευνα έχει δείξει ότι ο σύγχρονος τρόπος ζωής (lifestyle), μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ανδρική και τη γυναικεία γονιμότητα, αλλά και την αποτελεσματικότητα των μεθόδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Οι παράγοντες αυτοί είναι η παχυσαρκία, η τεκνοποίηση σε προχωρημένη ηλικία, η έλλειψη σωματικής άσκησης, η αύξηση της θερμοκρασίας του οσχέου (καθιστική ζωή, στενά εσώρουχα , συχνά θερμά μπάνια και σάουνα),η ακτινοβολία( έκθεση μέσω κινητών τηλεφώνων και υπολογιστών), το αλκοόλ, το κάπνισμα,τα ναρκωτικά, η κακή διατροφή, τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, το ψυχολογικό στρές.

Αυτοί οι «lifestyle» παράγοντες, οι οποίοι φαίνεται να επηρεάζουν την σπερματογένεση[3], την ποιότητα του σπέρματος ,την ωορρηξία και ποιότητα των ωαρίων, την υποδεκτικότητα του ενδομητρίου, πιθανόν έχουν κοινό παθοφυσιολογικό μηχανισμό αυξάνοντας την φλεγμονή και το οξειδωτικό στρες στον οργανισμό και είναι μεταβλητοί.

Το υψηλό BMI στις γυναίκες έχει συσχετιστεί με καθυστερημένη σύλληψη, ανωοθυλακιορρηξία, ανωμαλίες κύκλου, κακή ποιότητα ωαρίων και επίδραση στο ενδομήτριο. Η πιθανότητα επίτευξης εγκυμοσύνης μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση είναι μικρότερη.

Η παχυσαρκία μπορεί να επηρεάσει αρνητικά και την ανδρική γονιμότητα μειώνοντας την συγκέντρωση του σπέρματος και την κινητικότητα. Μειώνει επίσης την πιθανότητα εγκυμοσύνης μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση. Στις υπέρβαρες και παχύσαρκες γυναίκες, η απώλεια κιλών σχετίζεται με αυξημένη πιθανότητα εγκυμοσύνης μετά από φυσική σύλληψη.

Σε άνδρες με ανεξήγητη υπογονιμότητα η μείωση του κοιλιακού λίπους έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση των ποσοστών εγκυμοσύνης μετά από φυσική σύλληψη και ενδομήτρια σπερματέγχυση. Επίσης, βελτιώνεται το ποσοστό κατακερματισμού του DNA του σπέρματος[4].

Οι κοινωνικές αλλαγές και η οικονομική κρίση των τελευταίων δεκαετιών οδήγησαν τις γυναίκες και τα ζευγάρια γενικότερα στο να αναβάλλουν τη δημιουργία οικογένειας.

Η προχωρημένη ηλικία έχει επίπτωση στην γονιμότητα. Η γυναικεία και ανδρική ηλικία σχετίζονται με παράταση του χρόνου επίτευξης εγκυμοσύνης[5]. Η γυναικεία γονιμότητα μειώνεται σταδιακά, με έναρξη περίπου στα 32 έτη και δραστική μείωση μετά τα 37. Εκφράζεται αρχικά με μείωση της ποιότητας του ωαρίου που συνοδεύεται με σταδιακή αλλαγή στα επίπεδα των ορμονών. Τα ποσοστά γεννήσεων μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση σε γυναίκες νεότερες από 35 ετών είναι 41,5%,ενώ 12.4% στην ηλικία των 41-42 και 5% στα 43-44 έτη.

Οι μηχανισμοί που εμπλέκονται περιλαμβάνουν πολλαπλούς κωδικοποιημένους σε γονίδια παράγοντες, στα αυτοσωμικά και το X χρωμόσωμα[6].

Στους άντρες ο ολικός αριθμός σπερματοζωαρίων και η κινητικότητα μειώνονται μετά τα 34 έτη.

Αναφέρεται ότι ανεξάρτητα από την ηλικία της γυναίκας, η πιθανότητα εγκυμοσύνης μειώνεται μετά από επαφή με άντρα >34 ετών[7].

Η τροποποίηση του lifestyle μέσα από ένα δομημένο πρόγραμμα εκπαιδευτικής, περιβαλλοντικής, διαιτητικής/φυσικής άσκησης και ψυχολογικής υποστήριξης, μπορεί να βοηθήσει τα ζευγάρια να αποκτήσουν καλύτερη ποιότητα ζωής και να βελτιώσουν

την πιθανότητα φυσικής σύλληψης[8].

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ :

[1] World Health Organization-ICMART revised glossary

[2] Greek Statistical Authority,OECD

[3] Leisegang K, et al.Andrologia.2020. Do lifestyle practices impede male fertility?

[4] Damian Best,Alison Avenell,Siladitya Bhattacharya. How effective are weight- loss

interventions for improving women fertility in women and men who are overweight or obese? A

Systematic Review and meta -analysis of the evidence.Human Reproduction update ,Volume

23,Issue 6,November-December 2017,Pages 681-705, https://doi.org/10.1093/humupd/dmx027

[5]Dunson DB,Baird DD,Colombo B.Increased infertility with age in men and women,Obstet

Gynecol.2004 Jan;103(1):51-6

[6]American College of Obstetricians and Gynecologists Committee on Gynecologic Practice

and Practice Committee.Fertil Steril. 2014. PMID:24559617 Review.Female age-related fertility

decline.Committee Opinion No.589.

[7] Stone BA,Alex A,Werlin LB,Marrs RP.Age thresholds for changes in semen parameters in

men.Fertil Steril 2013;100:952 8

[8] Alessandro Ilacqua,Giulia Izzo.Gian Petro Emerenziani,Carlo Baldari,,Antonio

Aversa.Lifestyle and Fertility:The Influence of Stress and Quality of Life on Male Fertility.Reprod

Biol Endocrinol 2018 .Nov 26;16(1):115.doi: 10.1186/s12958-018-0436-9