Αντιμετώπιση της παχυσαρκίας με Βαριατρική

Dr Γ Α  ΣΠΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ, Χειρουργός του Πεπτικού Συστήματος, Ειδικός Βαριατρικός Χειρουργός, Ιατρικό Περιστερίου
 

Η παχυσαρκία ορίζεται από την υπερβολική συγκέντρωση λίπους στο ανθρώπινο σώμα, η οποία έχει καταστροφική επίδραση στην ανθρώπινη υγεία.

Ο πιο διαδεδομένος τρόπος περιγραφής της παχυσαρκίας είναι το ΒΜΙ (body mass index),  Δείκτης Μάζας Σώματος στα ελληνικά, ο οποίος καθορίζει τη σχέση ύψους και βάρους. Προκύπτει από την διαίρεση του σωματικού βάρους (σε κιλά) διά του ύψους (σε μέτρα εις το τετράγωνο): kilogram/m².

Στους ενήλικες, το φυσιολογικό ΒΜΙ κυμαίνεται μεταξύ 18,5-25, ενώ οι υπέρβαροι παρουσιάζουν ΒΜΙ μεταξύ 25-30. Η παχυσαρκία ορίζεται από ένα ΒΜΙ μεγαλύτερο του 30 kg/m² ενώ η νοσογόνος παχυσαρκία καθορίζεται από ένα ΒΜΙ μεγαλύτερο του 35 kg/m².

Επιδημιολογία

• Στην Ελλάδα, περισσότερο από το 1/3 του πληθυσμού είναι υπέρβαροι ενώ 1 στους 5 (20%) είναι παχύσαρκοι.
• Η παχυσαρκία, στην Ελλάδα, αφορά περισσότερο τα μεγάλα αστικά κέντρα.
• Το ποσοστό του πληθυσμού με υπερβάλλον βάρος μεγαλώνει με την ηλικία.
• Από 16 % σε ηλικίες μεταξύ 18-24 ετών περνάμε στο 46% μεταξύ 55-70 ετών

Η εξέλιξη της παχυσαρκίας είναι εξαιρετικά ανησυχητική.

Οι παχύσαρκοι στην Ελλάδα έχουν διπλασιαστεί την τελευταία 20ετία με τεράστια επίπτωση στη δημόσια υγεία.

Αυτό το φαινόμενο μεταφράζεται, επίσης, σε ένα μεγάλο κοινωνικό και οικονομικό πρόβλημα επειδή η παχυσαρκία και τα συνοδά της νοσήματα ευθύνονται για τη μείωση της ποιότητας ζωής, μείωση της διάρκειας της ζωής, για την αύξηση εξόδων για την υγεία και για σημαντικά κοινωνικά προβλήματα όπως απομόνωση, ανεργία κτλ.

Οι προκλήσεις είναι η πρόληψη με αλλαγή των διατροφικών συνηθειών και η θεραπεία της ήδη υπάρχουσας παχυσαρκίας. Υπογραμμίζω ότι η χειρουργική θεραπεία είναι εκείνη, η οποία αποδεδειγμένα έχει εξαιρετικά αποτελέσματα, τόσο σε απώλεια βάρους όσο και στη διατήρηση του αποτελέσματος  σε βάθος χρόνου στον πληθυσμό αυτών των ασθενών. Τα ετήσια κόστη της παχυσαρκίας εκτιμώνται σε δισεκατομμύρια ευρώ και επιβαρύνουν τρομακτικά τον προϋπολογισμό της υγείας σε φάρμακα, διαγνωστικές εξετάσεις και επεμβάσεις, λόγω των συνοδών νοσημάτων. Εξάλλου θα πρέπει να συνυπολογιστούν η μείωση της διάρκειας ζωής, η μείωση της διάρκειας ζωής χωρίς προβλήματα υγείας, η μείωση της εργασιακής παραγωγικότητας, η  ανεργία κτλ.

Παχυσαρκία & Υγειονομική πολιτική 

Η παχυσαρκία, σήμερα, αναγνωρίζεται ως παγκόσμια επιδημία. Στην Ευρώπη η παχυσαρκία αυξήθηκε 3 φορές τα τελευταία 20 χρόνια και στα επόμενα 30 χρόνια θα ζούμε σε μία κοινωνία παχύσαρκων. Με απόφαση της 18^ης Δεκεμβρίου 2014, το Ευρωπαϊκό δικαστήριο δήλωσε την παχυσαρκία συνώνυμη με σωματική αναπηρία.

Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν, λίγο έως πολύ, ευθυγραμμιστεί στα παρακάτω:

Η παχυσαρκία και οι διαταραχές της διατροφής εντάσσονται στις χρόνιες παθολογικές καταστάσεις που χαρακτηρίζουν τις δυτικές κοινωνίες.

Στην Ελλάδα, πάνω από το 20% του ενήλικου πληθυσμού υποφέρει από παχυσαρκία με αποτέλεσμα την αύξηση της επίπτωσης καρδιολογικών, αναπνευστικών, οστικών και μεταβολικών προβλημάτων, όπως:

• η ισχαιμική καρδιοπάθεια
• η αρτηριακή υπέρταση
• ο σακχαρώδης διαβήτης τυπου ΙΙ
• οι άπνοιες του ύπνου
• η λιπώδης διήθηση του ήπατος
• η γαστροοισοφαγική παλλινδρόμηση
• η ακράτεια στις γυναίκες
• η φθορά των αρθρώσεων και της σπονδυλικής στήλης
• σύμφωνα με τελευταία έγκυρα στοιχεία, ο καρκίνος

Το κόστος της παχυσαρκίας μπορεί να είναι άμεσο όπως: νοσηλεία, αποκατάσταση, φάρμακα κτλ., ή έμμεσο: ανικανότητα προς εργασία, μεγάλες αναρρωτικές άδειες, πρόωρος θάνατος κτλ.

Πρόκειται για μία απολύτως χρόνια πάθηση η οποία απαιτεί πρωτοβουλίες τόσο πρόληψης όσο και θεραπείας. Απαιτείται η πραγματοποίηση σύνθετων ενεργειών μέσω network: ενημέρωση,  πρόληψη, αναστροφή των κακών διατροφικών συνηθειών, χειρουργική θεραπεία, παρακολούθηση.

Η θεραπεία της Παχυσαρκίας

Τα δεδομένα της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας υπογραμμίζουν ότι το 86% των θανάτων και το 75% των εξόδων για την υγεία, στην Ευρώπη, καθορίζονται από χρόνιες παθολογίες οι οποίες έχουν σαν κοινό παρονομαστή 4 παράγοντες:

• κάπνισμα
• κατάχρηση αλκοόλ
• κακές διατροφικές συνήθειες
• έλλειψη σωματικής δραστηριότητας

Οι 2 τελευταίοι παράγοντες ευθύνονται για την ανησυχητική και συνεχή αύξηση της παχυσαρκίας στις δυτικές κοινωνίες και συνδέονται άμεσα με το 80% των περιπτώσεων του διαβήτη τύπου ΙΙ, 55% των περιπτώσεων αρτηριακής υπέρτασης και 35% της ισχαιμικής καρδιοπάθειας. Αυτό, σε γενικές γραμμές, μεταφράζεται σε 1 εκ. θανάτους το χρόνο και 12 εκ. νέων ασθενών κάθε χρόνο.

Η προσέγγιση στη θεραπεία της παχυσαρκίας είναι απολύτως πολύπλευρη και απαιτεί τη συμμετοχή πολλών ειδικοτήτων επαγγελματιών της υγείας.

Η εκτίμηση του ασθενούς πρέπει να γίνεται από ομάδα στην οποία συμμετέχουν:

• Χειρουργός
• Παθολόγος
• Αναισθησιολόγος
• Ψυχολόγος ή ψυχίατρος
• Ενδοκρινολόγος
• Διατροφολόγος ή δαιτολόγος.

Γι’ αυτό, συνεπώς, απαιτείται network νοσηλευτικού ιδρύματος.

Η βαριατρική χειρουργική αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της θεραπείας της παχυσαρκίας και είναι αποδεδειγμένα η πλέον αποτελεσματική μέθοδος απώλειας βάρους.

Όλες πλέον οι μελέτες απέδειξαν σημαντική μείωση της θνητότητας στους ασθενείς που υποβλήθηκαν σε βαριατρική επέμβαση, μείωση των συνοδών νοσημάτων και μείωση των άμεσων και έμμεσων εξόδων που αφορούσαν την υγεία τους. Μελέτη του ASMBS (American Society for Metabolic & Bariatric Surgery) του 2016 αποδεικνύει ότι η βαριατρική χειρουργική μειώνει τον καρδιακό και αγγειακό κίνδυνο, μειώνει τον σακχαρώδη διαβήτη, βελτιώνει την αρτηριακή πίεση κτλ.

Χειρουργικές ενδείξεις

Χειρουργικές ενδείξεις (δηλαδή ποιοι ασθενείς δικαιούνται ή πρέπει να χειρουργηθούν):

Ηλικία: μεταξύ 18-67 ετών

ΒΜΙ: μεταξύ 35-40 με ένα συνοδό νόσημα οφειλόμενο στο παραπανίσιο βάρος ή ΒΜΙ πάνω από 40 ακόμη και χωρίς κανένα συνοδό νόσημα.

Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις είναι όλες σύμφωνες γι’ αυτό.

Για να μπορέσει να χειρουργηθεί ο ασθενής πρέπει να έχει εκτιμηθεί από την “ομάδα προετοιμασίας” όπως αναφέρθηκε νωρίτερα.

Τύποι επεμβάσεων

• Επεμβάσεις ονομαζόμενες περιοριστικές: γαστρικός δακτύλιος, γαστρικό μανίκι (sleeve) κτλ.
• Επεμβάσεις περιοριστικές και δυσαπορροφητικές όπως: γαστρικό bypass, SADI, duodenal switch κτλ.

Αυτές οι επεμβάσεις γίνονται λαπαροσκοπικά, δηλαδή χωρίς χειρουργική τομή με σύντομες, συνήθως, νοσηλείες.

Follow up

To follow up του παχύσαρκου ασθενούς ή του χειρουργημένου παχύσαρκου ασθενούς διαρκεί για πάρα πολλά χρόνια και αφορά:

• τη διατροφική συμπεριφορά
• τη σωματική δραστηριότητα
• τον έλεγχο των προεγχειρητικών νοσημάτων (αρτηριακή πίεση, σάκχαρο κλπ.)
• τη διατροφική κατάσταση (έλλειψη βιταμινών, ιχνοστοιχείων κλπ.)
• την ψυχολογική κατάσταση κλπ.

Το follow up, το οποίο απαιτεί εργαστηριακές, απεικονιστικές και κλινικές εξετάσεις, πρέπει και μπορεί να γίνεται στο νοσηλευτικό ίδρυμα. Οι ασθενείς, εκ των πραγμάτων, συνδέονται με την κλινική και με τον θεράποντα ιατρό τους. Για τους λόγους που αναφέρθηκαν νωρίτερα ο αριθμός αυτών των ασθενών θα αυξάνεται συνέχεια. Για την καλή λειτουργία της μονάδος απαιτείται ένας υπεύθυνος με εξαιρετικές ιατρικές και οργανωτικές γνώσεις.