10 ερωτήσεις &απαντήσεις για τον αναπνευστικό συγκυτιακό ιό (RSV= Respiratory Syncytial Virus)

Αναστασία Φίλιου, Παιδίατρος - Παιδοπνευμονολόγος, Επιστημονικός Συνεργάτης του Παιδιατρικού Κέντρου Αθηνών.

1. Τί είναι και πώς μεταδίδεται ο RSV;

O αναπνευστικός συγκυτιακός ιός (RSV) είναι ένας ιός που προκαλεί λοίμωξη του αναπνευστικού. Τα μεγαλύτερα παιδιά και οι ενήλικες κάτω των 65 ετών συνήθως δεν παρουσιάζουν κάποιο σοβαρό σύμπτωμα. Η λοίμωξη με τον RSV συνήθως ξεκινά με συμπτώματα κοινού κρυολογήματος. Σχεδόν όλα τα παιδιά έχουν νοσήσει από τον ιό RSV τουλάχιστον μία φορά κατά τη δι άρκεια των δύο πρώτων ετών. Τις περισσότερες φορές, η ασθένεια είναι ήπια. Ωστόσο, σε βρέφη ηλικίας κάτω των έξι μηνών, άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών και άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, ο ιός RSV μπορεί να προκαλέσει σοβαρή νόσο.

Ο RSV μεταδίδεται από άτομο σε άτομο μέσω σταγονιδίων που απελευθερώνονται στον αέρα όταν κάποιος ο οποίος είναι άρρωστος βήχει, φτερνίζεται ή αναπνέει. Ο ιός αυτός μπορεί επίσης να μεταδοθεί μέσω της στενής επαφής, όπως τα φιλιά ή μέσω χειραψίας με κάποιον που είναι άρρωστος κι έχει τον ιό στα χέρια του. Η εξάπλωση του ιού μπορεί να γίνει και μέσω σταγονιδίων που επικάθονται σε επιφάνειες ή αντικείμενα τα οποία αν τα αγγίξετε και στη συνέχεια, αγγίξετε τη μύτη, το στόμα ή τα μάτια, μπορεί να μολυνθείτε με τον ιό. Ο RSV μπορεί να επιβιώσει για αρκετές ώρες σε διάφορες επιφάνειες, ιδιαίτερα σε σκληρές επιφάνειες όπως αυτές των παιχνιδιών και σε πόμολα. Χρειάζονται τρεις έως πέντε μέρες από τη στιγμή που ένα παιδί έχει μολυνθεί από τον RSV μέχρι να παρουσιάσει συμπτώματα.

Σε νεογνά και βρέφη ο ιός μεταδίδεται συνήθως από τα μεγαλύτερα αδέρφια που πάνε στο νηπιαγωγείο ή στο σχολείο. Ένα παιδί που έχει νοσήσει μία φορά από RSV δεν αποκτά μετά πλήρη και μόνιμη ανοσία. Συνεπώς, το ίδιο παιδί μπορεί να νοσήσει ξανα από RSV αλλά συνήθως με ηπιότερη συμπτωματολογία. Τα περισσότερα κρούσματα RSV ετησίως εμφανίζονται κατά την χειμερινή περίοδο και κυρίως τους μήνες Φεβρουάριο και Μάρτιο.

2. Ποια είναι τα συνήθη συμπτώματα της λοίμωξης από RSV;

Ο ιός RSV προκαλεί συνήθως συμπτώματα κοινού κρυολογήματος. Ωστόσο, τα βρέφη ηλικίας κάτω των έξι μηνών, παρουσιάζουν συχνότερα πιο σοβαρά συμπτώματα από το αναπνευστικό, τέσσερις έως έξι ημέρες μετά τα αρχικά συμπτώματα της νόσου. Έπειτα, μπορεί να χρειαστούν μερικές εβδομάδες μέχρι την πλήρη αποκατάσταση.

Μια λοίμωξη από RSV συνήθως ξεκινά με τα ακόλουθα συμπτώματα:

• Ρινική καταρροή κι απόφραξη, συχνά με κολλώδη πηκτή βλέννα.
• Πυρετός.
• Άρνηση λήψης τροφής.
• Αδυναμία, κόπωση.
• Σε πολύ μικρά βρέφη, η ευερεθιστότητα, η μειωμένη δραστηριότητα ή/και τα επεισόδια άπνοιας μπορεί να είναι τα μόνα συμπτώματα της λοίμωξης.

Έντονος βήχας

Ο βήχας εμφανίζεται συνήθως μετά από λίγες μέρες. Μπορεί να είναι ιδιαίτερα ενοχλητικός και να διαρκέσει αρκετές εβδομάδες.

3. Πώς μπορώ να βοηθήσω το παιδί μου στο σπίτι;

• Ρινική αποσυμφόρηση

Οι ρινικές σταγόνες φυσιολογικού ορού μπορούν να βοηθήσουν στην αποσυμφόρηση της μύτης και να διευκολύνουν σημαντικά την αναπνοή καθώς διαλύουν τη βλέννα και την κάνουν λιγότερο κολλώδη. Οι σταγόνες φυσιολογικού ορού μπορούν να χορηγούνται πολλές φορές την ημέρα και είναι ιδιαίτερα σημαντικό να δίνονται πριν το παιδί φάει ή κοιμηθεί. Για παιδιά άνω του ενός έτους, μπορείτε επίσης να χρησιμοποιήσετε αποσυμφορητικές ρινικές σταγόνες ή ρινικά σπρέι. Αυτού του είδους οι σταγόνες και τα σπρέι δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται για περισσότερες από δέκα ημέρες.

• Πρόσληψη υγρών

Είναι σημαντικό το παιδί να λαμβάνει αρκετά υγρά. Να θηλάζετε ή να ταΐζετε το παιδί σας συχνότερα από ότι συνήθως εάν εκείνο δεν αντέχει να τρώει αρκετή ποσότητα σε κάθε γεύμα.

• Θέση που ευνοεί την αναπνοή του παιδιού

Σηκώστε το στρώμα του κρεβατιού, για παράδειγμα, τοποθετώντας επιπλέον μαξιλάρια, κάτω από το σημείο όπου το παιδί ακουμπάει το κεφάλι του όταν κοιμάται. Έτσι μειώνεται το οίδημα του ρινικού βλεννογόνου.

• Αντιπυρετικά όταν αυτό είναι απαραίτητο

Δώστε αντιπυρετικό εάν το παιδί σας είναι πολύ επηρεασμένο από τον πυρετό, εάν για παράδειγμα είναι τόσο κουρασμένο που δεν αντέχει να φάει ή να πιει.

• Μην καπνίζετε κοντά στο παιδί

Αποφύγετε το κάπνισμα κοντά σε παιδιά ή στο περιβάλλον στο οποίο μένουν τα παιδιά. Ο καπνός του τσιγάρου στο περιβάλλον του παιδιού αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο για αναπνευστικά προβλήματα σε συνδυασμό με τις λοιμώξεις του αναπνευστικού.

4. Ποια είναι τα σοβαρά συμπτώματα της λοίμωξης από RSV;

Ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις τα συμπτώματα είναι ήπια, ο RSV μπορεί να προκαλέσει επιδείνωση υποκείμενων νοσημάτων ή σοβαρές επιπλοκές, που μπορεί να είναι απειλητικές για τη ζωή. Επιπλοκές της λοίμωξης από RSV στo αναπνευστικό είναι η βρογχιολίτιδα (φλεγμονή των μικρών αεραγωγών των πνευμόνων) και η πνευμονία (λοίμωξη των πνευμόνων).

Σε αυτές τις περιπτώσεις το παιδί παρουσιάζει:

• κοπιώδη αναπνοή με ρηχές και γρήγορες αναπνοές.
• εισολκές, δηλαδή το δέρμα ρουφιέται προς τα μέσα κατά τις αναπνευστικές κινήσεις. Στα μικρά παιδιά, αυτό παρατηρείται κυρίως κάτω από τα πλευρά, ακριβώς πάνω από το στομάχι ή ακόμη και μεταξύ των πλευρών και στον λαιμό.
• κατά την διάρκεια της αναπνοής, η κοιλιά κινείται πάνω κάτω αισθητά περισσότερο από ότι ο θώρακας.
• η αναπνοή γίνεται θορυβώδης και μπορεί να ακούγεται βράσιμο ή σφύριγμα.

Άπνοια

Η λοίμωξη με RSV μπορεί επίσης να προκαλέσει παύση στην αναπνοή. Αυτό συμβαίνει κυρίως σε βρέφη κάτω των δύο μηνών ή βρέφη άλλης ηλικίας που έχουν γεννηθεί πρόωρα.

5. Πότε και πού πρέπει να αναζητήσoυμε φροντίδα;

Επικοινωνήστε αμέσως με τον γιατρό σας ή αναζητήστε βοήθεια σε τμήμα επειγόντων περιστατικών εάν υποπτεύεστε ότι το παιδί σας έχει λοίμωξη από RSV και ισχύει οτιδήποτε από τα παρακάτω:

• πρόκειται για βρέφος ηλικίας κάτω των 3 μηνών κι έχει πυρετό.
• έχει δυσκολία στην αναπνοή.
• δυσκολεύεται να θηλάσει, να πιει ή να φάει.

6. Πότε χρειάζεται νοσηλεία και γιατί;

Τα παιδιά τα οποία παρουσιάζουν σοβαρά συμπτώματα από το αναπνευστικό χρήζουν νοσοκομειακής περίθαλψης. Όταν ο ιός προσβάλλει τα βρογχιόλια (μικρούς αεραγωγούς που έχουμε στους πνεύμονες) παρεμποδίζεται η ανταλλαγή αερίων στις κυψελίδες, δυσχεραίνεται η οξυγόνωση του αίματος που περνά από τους πνεύμονες κι ο κορεσμός του οξυγόνου στο αίμα μειώνεται. Τότε παρατηρείται δυσκολία στην αναπνοή, κόπωση, γενικά επηρεασμένη κατάσταση κι αδυναμία πρόσληψης υγρών και τροφής.

Συνεπώς, η θεραπεία στο νοσοκομείο περιλαμβάνει

• Χορήγηση οξυγόνου
• Εισπνεόμενα φάρμακα που διευκολύνουν την αναπνοή
• Χορήγηση υγρών συνήθως ενδοφλέβια (ορός).

Τα παιδιά που έχουν σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα για τα οποία δεν επαρκούν τα παραπάνω θεραπευτικά μέτρα χρειάζονται νοσηλεία σε μονάδα αυξημένης φροντίδας/ή εντατικής θεραπείας.

7. Ποια παιδιά κινδυνεύουν περισσότερο να νοσήσουν σοβαρά;

Οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν μολυνθεί από τον RSV παρουσιάζουν ήπια συμπτώματα απλού κρυολογήματος. Μερικά παιδιά όμως μπορεί να νοσήσουν σοβαρά και να χρειαστούν νοσοκομειακή περίθαλψη.

Ο κίνδυνος για σοβαρή νόσο αυξάνεται σε:

• Βρέφη ηλικίας μικρότερης των έξι μηνών.
• Παιδιά μικρότερα του ενός έτους που έχουν γεννηθεί πρόωρα.
• Παιδιά μικρότερα των δύο ετών με χρόνια πνευμονοπάθεια.
• Παιδιά μικρότερα των δύο ετών με καρδιακή πάθηση.
• Παιδιά μικρότερα των δύο ετών με νευρολογική πάθηση.
• Παιδιά με ανοσοανεπάρκεια.

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να προστατεύονται τα παιδιά που κινδυνεύουν να αρρωστήσουν σοβαρά.

8. Πως μπορούμε σαν γονείς να μειώσουμε την πιθανότητα να νοσήσει ένα παιδί από RSV;

• Πλύνετε τα χέρια σας πριν έρθετε σε επαφή με το παιδί. Χρησιμοποιήστε απολυμαντικό χεριών εάν δεν υπάρχει διαθέσιμο σαπούνι και νερό.
• Αποφύγετε να συναντάτε άτομα που είναι άρρωστα ακόμη κι αν έχουν συμπτώματα απλού κρυολογήματος.
• Αποφύγετε εσωτερικούς χώρους όπου συγκεντρώνονται πολλά άτομα. Επιλέξτε δραστηριότητες σε εξωτερικούς χώρους.
• Θηλάστε αν μπορείτε. Ο θηλασμός μειώνει τον κίνδυνο λοιμώξεων του αναπνευστικού.
• Μην καπνίζετε κοντά στο παιδί σας.

9. Υπάρχουν άλλα μέτρα προστασίας από την λοίμωξη με RSV;

Τα βρέφη και μικρά παιδιά που έχουν αυξημένο κίνδυνο για σοβαρή λοίμωξη από RSV μπορούν να λάβουν μονοκλωνικά αντισώματα κατά του RSV (παθητική ανοσοποίηση). Η χορήγηση γίνεται σε ενέσιμη μορφή: είτε μίας μόνο δόσης μονοκλωνικών αντισωμάτων μακράς δράσης, (Nirsevimab) πριν από την έναρξη της πρώτης για τη ζωή τους RSV εποχικής περιόδου ή μίας δόσης μία φορά το μήνα (και πάλι μονοκλωνικών αντισωμάτων αλλά όχι μακράς δράσης, Palivizumab) κατά την διάρκεια της πρώτης τους RSV εποχικής περιόδου. Οι ουσίες αυτές μπορούν να χορηγηθούν σε παιδιά έως την ηλικία των 2 ετών, εάν αυτά συνεχίζουν να διατρέχουν σημαντικό κίνδυνο για σοβαρή νόσο από RSV κατά την διάρκεια της δεύτερης RSV εποχικής περιόδου στην ζωή τους. Ωστόσο, η χορήγηση τους δεν βοηθάει κατά την διάρκεια ενεργού λοίμωξης από RSV.

Ο Ευρωπαικός Οργανισμός Φαρμάκων έχει εγκρίνει δύο εμβόλια με ένδειξη την ενεργητική ανοσοποίηση για την αποτροπή των σχετιζόμενων με RSV λοιμώξεων κατώτερου αναπνευστικού σε ενήλικες ≥60 χρόνων. Ένα από αυτά τα δύο εμβόλια έχει επιπλέον ένδειξη την ανοσοποίηση εγκύων (την 24η -36η εβδομάδα κύησης) για την αποτροπή των σχετιζόμενων με RSV λοιμώξεων κατώτερου αναπνευστικού στα νεογνά από την γέννηση μέχρι τους 6 μήνες ζωής.

10 . Mπορεί ο RSV να προκαλέσει μακροχρόνιο αναπνευστικό πρόβλημα;

Τα παιδιά που είναι μικρότερα του ενός έτους και είχαν σοβαρή λοίμωξη από RSV έχουν αυξημένο κίνδυνο να παρουσιάσουν προβλήματα με την αναπνοή που μοιάζουν με τα συμπτώματα του άσθματος και συνδέονται συνήθως με τα κρυολογήματα στην προσχολική ηλικία. Ο RSV έχει συσχετιστεί με τη διάγνωση άσθματος σε μεγαλύτερα παιδιά, που έχουν προδιάθεση για άσθμα. Ωστόσο, δεν υπάρχει επιστημονική τεκμηρίωση για το κατά πόσον ο RSV αποτελεί αιτιολογικό παράγοντα για το άσθμα.