Πυρετός: Φίλος ή Εχθρός;

Γράφει ο Παναγιώτης Δούκας, MD, PhD, Παθολόγος, Διευθυντής Παθολογικής Κλινικής, Ιατρικό Κέντρο Αθηνών. 
 

Ο πυρετός, η άνοδος της θερμοκρασίας του σώματος πάνω από τα φυσιολογικά επίπεδα (37˚C), αποτελεί το πιο κοινό, ίσως, σύμπτωμα νόσου και αναγγέλλει συχνά τη μετάβαση από την υγεία στην ασθένεια.

Δύο σοφοί της αρχαιότητας, ο Ιπποκράτης, πατέρας της Ιατρικής και, χίλια χρόνια νωρίτερα, ο Μωυσής, εθνικός ηγέτης και θρησκευτικός συγγραφέας, αναφέρθηκαν στον πυρετό ως ένδειξη νόσου.

Χρειάστηκαν αιώνες ώστε αυτό που πρωτοπεριγράφηκε, τότε, να μπορεί επιτέλους να καταγραφεί. Δεν είναι άλλωστε όλα τα συμπτώματα μετρήσιμα. O πόνος, το άγχος, η μελαγχολία, δεν μπορούν να μετρηθούν μέχρι σήμερα. Ήταν το 1714 όταν ο Φαρενάιτ εφηύρε το πρώτο θερμόμετρο και κατέστησε εφικτή τη θερμομέτρηση.

Έκτοτε, ο πυρετός εξακολουθεί να είναι μία ευαίσθητη και αξιόπιστη ένδειξη ασθένειας, ώστε η θερμομέτρηση να αποτελεί, πιθανώς, την πιο συνήθη κλινική μέθοδο που χρησιμοποιείται στην Ιατρική.

Ο οργανισμός μας διαθέτει έναν εσωτερικό θερμοστάτη στον εγκέφαλο που ονομάζεται υποθάλαμος και ο οποίος ρυθμίζει τη θερμοκρασία του σώματος. Η σταθερότητα της θερμοκρασίας σχετίζεται με την ισορροπία του νατρίου και του ασβεστίου που υπάρχουν στον υποθάλαμο. Το ασβέστιο λειτουργεί ως εμπόδιο στην είσοδο του νατρίου στον υποθάλαμο. Όταν, όμως, αυτό συμβεί, τα ιόντα νατρίου εισβάλουν και ανεβάζουν τη θερμοκρασία .

Τι προκαλεί το φαινόμενο αυτό; Πυρετογόνα, που παράγονται από τα λευκά αιμοσφαίρια αλλά και από το δικτυοενδοθηλιακό σύστημα, ενεργοποιούν την αύξηση της θερμοκρασίας η οποία επιτυγχάνεται με την παραγωγή ενέργειας από το μυϊκό σύστημα, το λίπος και το ήπαρ. Το ρίγος, που μπορεί να νιώθει κάποιος όταν ανεβάζει θερμοκρασία, οφείλεται στην σύσπαση των μυών, ενώ η κυάνωση προκαλείται από τον σπασμό των αγγείων του δέρματός που στοχεύει στη συγκράτηση της απώλειας θερμότητας.

Πού αποσκοπεί η αύξηση της θερμοκρασίας;

Έχουν αποδειχτεί τα οφέλη του πυρετού καθώς:

1) Ενεργοποιείται η απάντηση του αμυντικού μας συστήματος. 

2) Αυξάνεται η ενδογενής βακτηριοκτόνος δράση.

3) Δημιουργείται μία δυσμενής θερμοκρασιακή ατμόσφαιρα, καθώς γνωρίζουμε πως πολλοί αναπνευστιοί ιοί προτιμούν το δροσερό περιβάλλον για να αναπτυχθούν.

4) Στοχοποιείται εύκολα ο εχθρός που μπορεί να μετρηθεί. Πρέπει, όμως, να θυμόμαστε ότι ο πυρετός δεν είναι ο εχθρός, είναι απλά η ένδειξή του. Προειδοποιεί για την έλευση του εχθρού και ενεργοποιεί την άμυνα για να τον αντιμετωπίσει ο οργανισμός.

Η επιστροφή της θερμοκρασίας στα φυσιολογικά επίπεδα επιτυγχάνεται με την αποβολή της θερμότητας από το δέρμα (εφίδρωση) και τους πνεύμονες (αναπνοή).

Επομένως, αν και ο πυρετός μπορεί να προκαλεί δυσφορία, ταχυκαρδία, ρίγη, αγωνία, βυθιότητα, αφυδάτωση, δεν είναι κατ’ ανάγκη κακός.

Βέβαια, η αντανακλαστική αντίδραση ιατρών, νοσηλευτών, συγγενών, φίλων και ασθενών είναι να ρίξουν τον πυρετό αμέσως. Αν και πρέπει να υποστηριχθεί ο ασθενής, η κατακρήμνιση του πυρετού δεν είναι το ζητούμενο. Ο πυρετός εξυπηρετεί την αφύπνιση και την ενεργοποίηση του σώματος, αναγγέλλει τη μετάβαση στο καθεστώς της νόσησης, είναι ένας ενοχλητικός φίλος που μας ειδοποιεί για τον εχθρό που μας απειλεί.