Νέες εξελίξεις για την αντιμετώπιση του καρκίνου του παγκρέατος

Γράφει ο Δρ. Κωνσταντίνος Μ. Κωνσταντινίδης, Επιστημονικός Διευθυντής και Διευθυντής Γενικής, Ογκολογικής, Λαπαροσκοπικής και Ρομποτικής Χειρουργικής του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών και . Παράλληλα είναι Μέλος, Academy of Master Surgeon Educators of the American College of Surgeons, Governor, Ελληνικού Τμήματος του Αμερικανικού Κολλεγίου Χειρουργών, Γραμματέας Παγκόσμιας Επιστημονικής Εταιρείας Ρομποτικής Χειρουργικής, CRSA.

Μέλος Διεθνούς Διοικητικού Συμβουλίου Εταιρείας Ρομποτικής Χειρουργικής, SRS

Το πάγκρεας είναι ένας μακρύς αδένας 15 εκατοστών, που βρίσκεται στην κοιλιά πίσω από το στομάχι και μπροστά από τη σπονδυλική στήλη. Το πάγκρεας παίζει σημαντικό ρόλο στη λειτουργία του οργανισμού, καθώς παράγει τα πεπτικά ένζυμα που βοηθούν στη διάσπαση των τροφών & τις ορμόνες που επιτρέπουν στο σώμα να χρησιμοποιήσει και να αποθηκεύσει την ενέργεια που παράγεται από την πέψη των τροφών αυτών.

Οι ορμόνες αυτές περιλαμβάνουν την ινσουλίνη και τη γλυκαγόνη, οι οποίες είναι απαραίτητες για τον έλεγχο των επιπέδων σακχάρου στο αίμα. Το πάγκρεας έχει σχήμα αχλαδιού με ένα ευρύτερο τμήμα (την κεφαλή), ένα ενδιάμεσο (το σώμα) και ένα στενό (την ουρά) και περιέχει δύο ειδών κύτταρα:

• εξωκρινή κύτταρα που παράγουν πεπτικά ένζυμα και
• ενδοκρινή κύτταρα, τα οποία εκκρίνουν ορμόνες κατευθείαν μέσα στην αιματική κυκλοφορία.

Παρόλο που μπορούν να δημιουργηθούν κακοήθεις όγκοι (καρκίνος) και από τις δύο ομάδες κυττάρων, περίπου 95% των παγκρεατικών καρκίνων προέρχονται από το εξωκρινές τμήμα του.

Ποια είναι τα αίτια της εμφάνισής του;

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορεί να συμβάλλουν στην ανάπτυξη καρκίνου του  παγκρέατος, μεταξύ άλλων το ιστορικό χρόνιας παγκρεατίτιδας, το κάπνισμα, ο μακροχρόνιος σακχαρώδης διαβήτης. Ενδέχεται, επίσης κάποιες σπάνιες κληρονομικές παθήσεις να σχετίζονται με τον παγκρεατικό καρκίνο.

Ποια είναι τα συμπτώματα;

Τα συμπτώματα του καρκίνου στο πάγκρεας μπορεί να περιλαμβάνουν  ίκτερο (κιτρίνισμα του δέρματος και του λευκού των ματιών), πόνο στην άνω και μέση περιοχή της κοιλιάς και στην πλάτη, ανεξήγητη απώλεια βάρους, απώλεια όρεξης για φαγητό, διαρκή κόπωση, κ.α. Με την εμφάνιση κάποιων από τα παραπάνω συμπτώματα, προτείνεται η άμεση επίσκεχη στον εξειδικευμένο ιατρό.

Πώς γίνεται η Διάγνωση του Καρκίνου στο Πάγκρεας;

Όσο πιο έγκαιρα διαγνωστεί ο καρκίνος στο πάγκρεας, τόσο πιο υψηλές είναι οι πιθανότητες επιτυχούς αντιμετώπισής του και τόσο πιο μεγάλο το προσδόκιμο ζωής του ασθενή. Ωστόσο, η διάγνωση του καρκίνου του παγκρέατος, ειδικά σε πρώιμο στάδιο, δεν είναι εύκολη υπόθεση, καθώς η νόσος χαρακτηρίζεται από ήπια και κοινά συμπτώματα. Γι’ αυτό και η κλινική εξέταση δεν είναι ιδιαίτερα βοηθητική. Οι πιο συνηθισμένες εξετάσεις για τη διάγνωση του καρκίνου στο πάγκρεας είναι οι Διακοιλιακοί υπέρηχοι, η Αξονική τομογραφία κοιλίας, η Μαγνητική χολαγγειο-παγκρεατογραφία (MRCP), το Ενδοσκοπικό Υπερηχογράφημα (EUS), διαμέσου στομάχου, με το οποίο μπορεί να ληφθεί βιοψία από τον όγκο, και η Eνδοσκοπική παλίνδρομη χολαγγειοπαγκρεατογραφία (ERCP). Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειώσουμε ότι οι EUS και η ERCP διαγνωστικές εξετάσεις εφαρμόζονται συνήθως για να τεκμηριωθούν τα ευρήματα των απεικονιστικών εξετάσεων, ενώ παράλληλα συμβάλλουν σημαντικά στην ανίχνευση πρώιμων καρκίνων, κυρίως στην κεφαλή του παγκρέατος, όπου είναι και η περιοχή συχνότερης εμφάνισης κακοηθειών.

Ποιες χειρουργικές επεμβάσεις γίνονται για τον Καρκίνο στο Πάγκρεας;

Η θεραπεία του καρκίνου του παγκρέατος αποτελεί μεγάλη πρόκληση λόγω του ότι συνήθως η διάγνωση δεν τίθεται έγκαιρα, οι περισσότεροι ασθενείς δεν έχουν κάποιο ανιχνεύσιμο όγκο και οι χειρουργικές επεμβάσεις στο πάγκρεας έχουν υψηλό βαθμό δυσκολίας. Γι’ αυτό και οι αποφάσεις σχετικά με την χειρουργική αντιμετώπιση του κάθε ασθενή πρέπει να λαμβάνονται από χειρουργούς που ειδικεύονται στις εν λόγω επεμβάσεις, διαθέτουν μεγάλη εμπειρία κι έχουν υψηλά ποσοστά επιτυχούς εκτομής όγκου, ακόμη και σε ασθενείς που έχουν χαρακτηριστεί μη χειρουργήσιμοι. Οι βασικές επεμβάσεις για την αντιμετώπιση του καρκίνου στο πάγκρεας είναι η Περιφερική παγκρεατεκτομή, για τους όγκους στο σώμα και την ουρά του οργάνου και η Επέμβαση Whipple’s (παγκρεατοδωδεκαδακτυλεκτομή), για την αφαίρεση όγκων της κεφαλής του παγκρέατος

Ανάλογα με το περιστατικό, η αφαίρεση των όγκων στο πάγκρεας μπορεί να γίνει με ανοικτή χειρουργική επέμβαση, λαπαροσκοπικά ή με την υποβοήθηση ρομποτικού συστήματος, που είναι και η πλέον σύγχρονη προσέγγιση.

Ρομποτική επέμβαση Whipple’s: Η εξέλιξη της ρομποτικής τεχνολογίας στην υπηρεσία του ασθενούς

H ρομποτική επέμβαση Whipple’s αποτελεί εξέλιξη της απλής λαπαροσκοπικής εγχείρησης Whipple’s με την υποβοήθηση ρομποτικού συστήματος. Είναι μία μια δύσκολη και απαιτητική επέμβαση που ενέχει σοβαρούς κινδύνους  από επιπλοκές. Ωστόσο, πρόκειται για μια χειρουργική επέμβαση που συχνά αποδεικνύεται σωτήρια για ασθενείς με καρκίνο. Γι’ αυτό, όπου είναι χειρουργικά εφικτό, η βέλτιστη επιλογή είναι η πραγματοποίηση της Whipple ρομποτικά.

Στη ρομποτική επέμβαση Whipple, ο χειρουργός κάθεται σε μία κονσόλα, έχοντας τη δυνατότητα να δει το χειρουργικό πεδίο σε μεγέθυνση και σε τρισδιάστατη απεικόνιση, καθώς και να κατευθύνει τους ρομποτικούς βραχίονες με ειδικά χειριστήρια. Το χειρουργικό ρομπότ που ελέγχεται από το χειρουργό έχει με τη σειρά του πολύ σημαντικά πλεονεκτήματα. Οι ευέλικτοί του βραχίονες επιτρέπουν την πραγματοποίηση χειρουργικών ελιγμών που είναι αδύνατοι για το ανθρώπινο χέρι, με παροιμιώδη ακρίβεια και σταθερότητα. Επιπλέον, χάρη και στη δυνατότητα του χειρουργού να δει σε μεγάλη λεπτομέρεια και μεγέθυνση το χειρουργικό πεδίο, οι ρομποτικοί βραχίονες μπορούν να εισάγουν τα ειδικά, πολύ μικρά χειρουργικά εργαλεία του συστήματος, σε ιδιαίτερα στενούς χώρους και γύρω από γωνίες, που είναι αδύνατο σε μια ανοικτή ή και απλή λαπαροσκοπική επέμβαση. Τα παραπάνω πλεονεκτήματα αποτελούν το μεγαλύτερο εχέγγυο για την ελαχιστοποίηση του κινδύνου σοβαρών επιπλοκών από ένα τόσο μεγάλο χειρουργείο, όπως η ρήξη σπλήνας, η παγκρεατική διαφυγή και η παγκρεατίτιδα.

Ειδικά στην κρίσιμη φάση της αναστόμωσης του γαστρεντερικού συστήματος που επιχειρείται από το χειρουργό μετά την αφαίρεση του όγκου κατά την επέμβαση Whipple η χρήση του ρομπότ αποδεικνύεται σωτήρια. Ενδεικτικά, στα μεγάλα κέντρα του εξωτερικού, το ποσοστό της συνηθέστερης επιπλοκής μετά από επέμβαση Whipple’s, η οποία είναι η παγκρεατική διαφυγή, ανέρχεται στο 15% - 20%, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό της Χειρουργικής Ομάδας του Δρ. Κωνσταντινίδη για την εν λόγω επιπλοκή είναι μόλις 5%!