Η νοσογόνος παχυσαρκία ορίζεται από τη σχέση ύψους και βάρους, η οποία καλείται Δείκτης Μάζας Σώµατος (ΔΜΣ) ή αλλιώς BMI (Body Mass Index) και προκύπτει από τη διαίρεση του βάρους (σε κιλά ), µε το ύψος (σε µέτρα, στο τετράγωνο), π.χ. ένας ενήλικας µε βάρος 100 κιλά και ύψος 1,80 θα έχει ΔΜΣ (BMI)100/(1,80x1,80) =30,86.
Σε αυτό το πλαίσιο, ΒΜΙ μεταξύ 18-25 θεωρείται κανονικό βάρος, ΒΜΙ μεταξύ 25-30 συνιστά υπερβολικό βάρος, ΒΜΙ μεταξύ 30-35 συνιστά παχυσαρκία.
Ως νοσογόνος παχυσαρκία ορίζεται ΒΜΙ άνω του 40, χωρίς κανένα συνοδό νόσημα, ή ΒΜΙ άνω του 35 όταν υπάρχουν τουλάχιστον δυο συνοδά νοσήματα.
Σύµφωνα µε τον Παγκόσμιο Οργανισµό Υγείας (ΠΟΥ), η παχυσαρκία είναι µία πραγματική νόσος µε τρομακτικές επιπτώσεις στην υγεία, στην ικανότητα προς εργασία, στην κοινωνικότητα, καθώς και στην ποιότητα και διάρκεια ζωής.
Παγκοσμίως, εκτιμάται ότι ο αριθµός των ενηλίκων µε πρόβληµα παχυσαρκίας ξεπερνά τα 500 εκατομμύρια, ενώ οι υπέρβαροι ανέρχονται σε 1,4 δισεκατομμύρια.
Χαρακτηριστικά, το 69% του πληθυσμού των ΗΠΑ αποτελείται από υπέρβαρα ή παχύσαρκα άτοµα. Τα τελευταία δηµογραφικά στοιχεία δείχνουν µία αύξηση των παχύσαρκων, που αφορά όλες τις ηλικίες αλλά κυρίως νεαρά άτοµα.
Η χειρουργική της παχυσαρκίας κερδίζει έδαφος τα τελευταία χρόνια λόγω των µετρίων αποτελεσμάτων που έχουν οι φαρμακευτικές λύσεις, αλλά και οι δίαιτες.
Οι προσπάθειες χειρουργικής αντιμετώπισης της παχυσαρκίας ξεκίνησαν τη δεκαετία του ‘50. Μόνο, όµως, τα τελευταία 15 χρόνια, µε την καθιέρωση της λαπαροσκόπησης στην καθημερινή χειρουργική πρακτική, επετράπη µία πραγματική αύξηση των βαριατρικών επεμβάσεων, οι οποίες γρήγορα έγιναν ανώδυνες και εξαιρετικά αποτελεσματικές.
Η εκδήλωση της παχυσαρκίας εξαρτάται από τον τρόπο ζωής και συγκεκριμένα από την καθιστική εργασία, την αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες, χωρίς όµως να αγνοούνται οι γενετικοί, ψυχολογικοί και κοινωνικοί παράγοντες.
Η χειρουργική της αντιμετώπιση έχει τρεις κύριους στόχους:
- Την άµεση απώλεια βάρους και την ίαση των συνοδών νοσημάτων.
- Τη διατήρηση του αποτελέσματος σε βάθος χρόνου.
- Την καλή ποιότητα ζωής.
Η παχυσαρκία ευθύνεται για µία πληθώρα νοσημάτων, όπως:
Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2: Το υπερβολικό βάρος αυξάνει τον κίνδυνο εκδήλωσης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2, που οφείλεται κυρίως στην αντοχή στην ινσουλίνη. Χωρίς αγωγή είναι µαθηµατικά βέβαιες οι επιπλοκές του διαβήτη που αφορούν τα αγγεία, τους νεφρούς και τα µάτια.
Η αρτηριακή υπέρταση και καρδιοαγγειακά προβλήματα: Η υπέρταση προκαλεί βλάβες στην καρδιά και τα αγγεία, κυρίως του εγκεφάλου και των νεφρών.
Προβλήματα στις αρθρώσεις: Οι αρθρώσεις, οι οποίες δε µπορούν να αντέξουν για µεγάλο χρονικό διάστηµα τα υπερβολικά κιλά, καταστρέφονται προοδευτικά. Το αποτέλεσμα είναι η εµφάνιση αρθρίτιδας, κυρίως στα ισχία και τα γόνατα.
Αναπνευστικές διαταραχές: Το άσθµα και η δύσπνοια στην κόπωση, είναι πολύ συχνές διαταραχές των παχύσαρκων. Το σύνδρομο της υπνικής άπνοιας είναι µία πολύ σοβαρή επιπλοκή της παχυσαρκίας, διότι κατά τη διάρκεια του ύπνου σταµατά η αναπνοή και µειώνεται η παροχή οξυγόνου στον οργανισµό.
Η χολολιθίαση: Η χολή, υπερκορεσµένη σε χοληστερόλη, γίνεται λιθογόνος µε αυξημένο κίνδυνο εµφάνισης επιπλοκών, όπως η χολοκυστίτιδα ή η παγκρεατίτιδα.
Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση: Ευνοείται από τη διάταση του διαφράγματος και την ενδοκοιλιακή αύξηση της πίεσης, λόγω του πάχους. Αποτέλεσμα της παλινδρόμησης είναι η οισοφαγίτιδα, δηλαδή χηµικό έγκαυµα του οισοφάγου, η οποία απαιτεί συγκεκριμένη αγωγή.
Η δυσλιπιδαιµία: ∆ιαταραχές του µεταβολισµού των λιπιδίων.
Η υπογονιμότητα και διαταραχές της περιόδου: Η υπερβολική αύξηση του λίπους αυξάνει το επίπεδο των οιστρογόνων και προκαλεί διαταραχές της περιόδου και υπογονιμότητα.
Η ακράτεια ούρων: Ακράτεια ούρων, η οποία οφείλεται στην αυξημένη ενδοκοιλιακή πίεση και τις διαταραχές της στατικής της πυέλου που προκαλεί.
Η κατάθλιψη: Είναι αποτέλεσμα των χρόνιων ενοχλημάτων, της αποτυχίας της δίαιτας και της κακής εικόνας που αποκτά για τον εαυτό του το άτοµο.
Επιπλέον, η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο εκδήλωσης καρκίνου: Υπάρχει αυξημένος κίνδυνος του νεφρού για άντρες και γυναίκες, καθώς επίσης κίνδυνος καρκίνου του µαστού και της µήτρας στις γυναίκες.
Βεβαίως, δεν πρέπει να αγνοείται ο κοινωνικό-οικογενειακός αποκλεισµός, ο οποίος συνδέεται µε δυσκολία στην αναζήτηση εργασίας στην επαγγελματική εξέλιξη, στις ενδυματολογικές επιλογές, κ.λπ.
Δεν µπορούν να χειρουργηθούν για ιατρικούς λόγους οι χρήστες ουσιών, οι ασθενείς µε µη ρυθμισμένα ψυχιατρικά νοσήματα, οι µη συμμορφούμενοι ασθενείς, οι ασθενείς που πάσχουν από καρκίνο, HIV λοίμωξη, φυματίωση ή έλκος στοµάχου, µε υψηλό αναισθησιολογικό κίνδυνο - λόγω αναπνευστικών καρδιολογικών ή άλλων προβλημάτων – και οι εγκυμονούσες.
Χειρουργική Αντιμετώπιση της Νοσογόνου Παχυσαρκίας
Η αρχή γίνεται με τη συνάντηση γιατρού – ασθενούς, κατά την οποία εκτιμάται η κατάσταση της υγείας του ενδιαφερομένου, των διατροφικών του συνηθειών και του ψυχισμού του, ούτως ώστε να δρομολογηθεί ο προεγχειρητικός έλεγχος.
Ο τελευταίος περιλαμβάνει αιματολογικές εξετάσεις, καρδιολογική, πνευμονολογική και αναισθησιολογική αξιολόγηση.
Το χειρουργείο προγραμματίζεται είτε άµεσα, είτε αργότερα, εάν πρέπει να µεσολαβήσει η προετοιμασία του ασθενούς και η ρύθμιση των προβλημάτων υγείας του.
Τα βαριατρικά χειρουργεία δύναται να γίνουν λαπαροσκοπικά και πάντοτε υπό γενική αναισθησία. Ο χρόνος παραµονής στο νοσοκοµείο ποικίλει από μία έως πέντε ηµέρες.
Υπάρχουν δυο τύποι χειρουργικών επεμβάσεων:
- Οι περιοριστικές (γαστρικός δακτύλιος, γαστρικό µανίκι).
- Οι δυσαπορροφητικές (π.χ. Duodenal switch, γαστρικό bypass-mini bypass).
