Φόβος ή Φοβία

Γράφει ο Παναγιώτης Δούκας, MD, PhD, Παθολόγος, Διευθυντής Παθολογικής Κλινικής, Ιατρικό Κέντρο Αθηνών.

Φόβος ορίζεται το συναίσθημα που καταλαμβάνει κάποιον εν όψει απειλής για βλάβη ή πόνο.  Περιλαμβάνει οδύνη, αναστάτωση, τρόμο ή ταραχή.  Ωστόσο ο φόβος, ως υγιής αντίδραση, αναφέρεται στην ψύχραιμη και αντικειμενική αξιολόγηση μιας βλαπτικής κατάστασης και στις λογικές και σώφρονες προφυλάξεις που λαμβάνονται, ώστε η απειλή να μην υλοποιηθεί.  Αυτή η σειρά ενεργειών καταδεικνύει προνοητικότητα και θάρρος.

Από την άλλη μεριά, η φοβία είναι νοσηρό συναίσθημα. Αναφέρεται στον υπέρμετρο φόβο για ένα αντικείμενο ή μια κατάσταση.  Χαρακτηρίζεται από έντονο άγχος για μία συνθήκη την οποία ο πάσχων πρέπει οπωσδήποτε να αποφύγει.

Στην καθημέρα  ιατρική πράξη, ο φόβος και οι φοβίες εναλλάσσονται σταθερά μεταξύ των εμπλεκομένων μερών.  Τόσο ο γιατρός, όσο και ο ασθενής εκφράζουν κατά καιρούς επιφυλάξεις, σκεπτικισμό ή και ανοιχτές αντιρρήσεις σε προτεινόμενα θεραπευτικά σχήματα, διαγνωστικές  διαδικασίες  ή τη σειρά διαδικασιών.  Το περιβάλλον του ασθενούς και το νοσηλευτικό προσωπικό επίσης συμμετέχουν συναισθηματικά σε όσα συμβαίνουν κατά την εξέλιξη ενός ιατρικού περιστατικού.

Ο γιατρός, κατά τη γνώμη μου, οφείλει να εκλαμβάνει αρχικά ως υγιή φόβο κάθε αντίρρηση του ασθενούς για κάτι που του προτείνεται.

Αν ο φόβος δεν επιβεβαιωθεί, τότε ο ασθενής πρέπει να ενθαρρυνθεί να υπερβεί τις επιφυλάξεις του και να συμπορευθεί με τον γιατρό του.

Το να θεωρηθεί ο φόβος, φοβία, από την πλευρά του γιατρού, είναι δυνατόν να οδηγήσει σε ολέθριες συνέπειες.

Αναγνωρίζοντας το θεόδοτο δώρο του ενστίκτου στον ασθενή του (δώρο  που επιφυλάσσεται μόνο στα παιδιά και στα ζώα) ο γιατρός θα τον ακούσει και θα του επιτρέψει να επηρεάσει τις αποφάσεις του.  Είναι σχεδόν βέβαιο πως δεν θα το μετανιώσει.

Συνοψίζοντας, αποτελεί επικοινωνιακή τέχνη να διακρίνει κανείς τον υγιή φόβο από τη νοσηρή φοβία.  Η εύστοχη αναγνώριση  του συναισθήματος θα κρίνει εν πολλοίς την τελική έκβαση του ασθενούς.