Πως θα ανακουφίσετε από την οστεοαρθρίτιδα στα γόνατα

Γράφει ο Αριστοτέλης Κούρτης, Ορθοπεδικός, Επιστημονικός Συνεργάτης, Ιατρικό Κέντρο Αθηνών

Οδηγίες και προτάσεις για μια αποτελεσματική συντηρητική θεραπεία που θα βελτιώσει τα συμπτώματά σας σε σημαντικό βαθμό.

Όσο μεγαλώνουμε υπάρχει μια φυσική φθορά της άρθρωσης του γόνατος. Αυτό ονομάζεται οστεοαρθρίτιδα και στις μέρες μας λόγω της αύξησης του προσδόκιμου επιβίωσης είναι πολύ συχνό.

Τα αρχικά συμπτώματα είναι:

1.Προοδευτικά επιδεινούμενο άλγος

2.Οίδημα

3.Δυσκαμψία με περιορισμό της κίνησης της  άρθρωσης του γόνατος

4.Δυσκολία κατά την χρήση κλίμακας

5.Περιορισμός της απόστασης που μπορεί κανείς να διανύσει

6.Άλγος κατά τις νυχτερινές ώρες

Τα συμπτώματα αυτά είναι εντονότερα όταν το σκέλος είναι ακινητοποιημένο για αρκετό χρονικό διάστημα όπως συμβαίνει τις πρωινές ώρες μετά τον νυκτερινό ύπνο.

Πολλοί ασθενείς λοιπόν, για να περιορίσουν τα συμπτώματά τους, κάνουν χρόνια χρήση μη στεροειδών αντιφλεγμονοδών φαρμάκων. Τα τελευταία ναι μεν μπορούν να βελτιώσουν τα συμπτώματα για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα αλλά κανείς πρέπει να τα λαμβάνει με προσοχή γιατί η χρόνια λήψη τους ενέχει κινδύνους όπως αύξηση της αρτηριακής πίεσης, επίδραση στο στομάχι, αλληλεπίδραση με αλλά φάρμακα κ.τ.λ.

Για το λόγο αυτό θα έπρεπε να υπάρχει μία πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση όσον αφορά στην οστεοαθρίτιδα, διότι ο κάθε ασθενής είναι μοναδικός. Έτσι, η προσέγγισή μας εξατομικεύεται με συγκεκριμένο θεραπευτικό πλάνο.

Για τους ανωτέρω λόγους υπάρχει συγκεκριμένο θεραπευτικό πρωτόκολλο το οποίο ακολουθούμε ούτως ώστε να εξαντληθεί η επιλογή της συντηρητικής αντιμετώπισης προτού κανείς οδηγηθεί στο χειρουργείο.

Α. Απώλεια βάρους

Ο πιο σημαντικός ενδεχομένως προδιαθεσικός παράγοντας φθοράς της άρθρωσης είναι το αυξημένο σωματικό βάρος και αυτός που έχει το καλύτερο αποτέλεσμα όσον αφορά την συντηρητική αντιμετώπιση είναι η απώλεια βάρους. Και αυτό, διότι για κάθε επιπλέον κιλό σωματικού βάρους προστίθενται 1 με 2 κιλά επιπλέον βάρους – καταπόνησης στην άρθρωση των γονάτων μας.

Συνεπώς, η απώλεια βάρους είναι το πιο σημαντικό μέρος της συντηρητικής θεραπευτικής προσέγγισης αλλά ενδεχομένως και το πιο δύσκολο. Ένα πρόγραμμα απώλειας βάρους θα πρέπει να περιλαμβάνει δίαιτα – διατροφή παράλληλα με άσκηση. Αρκετοί ασθενείς αναφέρουν δυσκολία στο να πραγματοποιήσουν άσκηση λόγω του άλγους από τα γόνατα. Στην περίπτωση αυτή μπορεί να προταθεί άλλου είδους γυμναστική όπως ενδυνάμωση του ανώτερου κορμού, κολύμβηση κ.α.

Β. Ο ρόλος της φυσικοθεραπείας

Είναι δεδομένο πως η φυσικοθεραπεία βοηθάει σημαντικά. Η διατήρηση του εύρους κίνησης της άρθρωσης, της μυικής ισχύος του τετρακεφάλου και των οπίσθιων μηριαίων, καθώς και των μυών του πυρήνα του σώματος, η βελτίωση της βάδισης και της ισορροπίας και της ιδιοδεκτικότητας, καθιστούν σημαντικά εργαλεία στην βελτίωση των συμπτωμάτων της οστεοαρθρίτιδας του γόνατος. Σημαντικό ρόλο παίζει και η ενδυνάμωση των μυών της λεκάνης και των ισχίων. Πραγματοποιώντας ενδυνάμωση των μυικών ομάδων που αναφέρονται ανωτέρω, αποφορτίζεται η άρθρωση του γόνατος, βελτιώνεται η δυνατότητα του ασθενούς να σηκώνεται από την καρέκλα, να κάνει χρήση κλίμακας και να μπαίνει και να βγαίνει από το αυτοκίνητο με μεγαλύτερη ευκολία. Όλοι οι ασθενείς που πάσχουν από οστεοαρθρίτιδα στο γόνατο πρέπει να επισκεφθούν έναν εξειδικευμένο φυσικοθεραπευτή όχι μόνο για να βελτιώσουν την κινητοποίησή τους, αλλά και να εκπαιδευτούν στην περίπτωση που χρειαστεί να κάνουν χρήση κάποιου βοηθητικού μέσου όπως μπαστούνι, βακτήρια, περιπατητήρα τύπου Π.

Επίσης, υπάρχουν και μηχανήματα που ανακουφίζουν από τον πόνο αλλά σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν θεραπεία.

Γ.  Κινητοποίηση

Παράλληλα με τη φυσικοθεραπεία, η οποία είναι για λίγες ώρες την εβδομάδα, είναι σημαντικό να συμπεριλάβει κανείς ένα ασκησιολόγιο σε καθημερινή βάση στο σπίτι. Οι αρθρώσεις των γονάτων, όπως και όλες οι αρθρώσεις του σώματός μας, έχουν φτιαχτεί για να κινούνται. Είναι αποδεδειγμένο από την βιβλιογραφία πως ασθενείς οι οποίοι πάσχουν από οστεοαρθρίτιδα και δεν κινούνται έχουν περισσότερο πόνο, συγκριτικά με αυτούς που ασκούνται σε καθημερινή βάση. Οι ασκήσεις, τουλάχιστον αρχικά, πρέπει να είναι ήπιας μορφής χωρίς να καταπονούν και να επιβαρύνουν ιδιαίτερα την άρθρωση του γόνατος. Παραδείγματα είναι η κολύμβηση , η άσκηση μέσα στην πισίνα ,η ποδηλασία κ.α.

Δ. Χρήση ελαστικού επιδέσμου – νάρθηκα

Η χρήση κάποιου νάρθηκα ή ελαστικού επιδέσμου του γόνατος μπορεί να βοηθήσει. Έρευνες έχουν δείξει ότι ακόμα και μία απλή περίδεση με ελαστικό επίδεσμο πέριξ της άρθρωσης μπορεί να βελτιώσει το άλγος. Είναι μία απλή και εύχρηστη μέθοδος αφού κανείς μπορεί να προμηθευθεί έναν ελαστικό επίδεσμο γόνατος στο φαρμακείο της γειτονιάς του. Σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, ο γιατρός σας μπορεί να σας συστήσει έναν πιο εξιδεικευμένο και εξατομικευμένο νάρθηκα. Οι ειδικοί «νάρθηκες αποφόρτισης» έχουν ως στόχο την αποφόρτιση του διαμερίσματος του γόνατος που πάσχει (offloading customized brace) και, ανάλογα με το διαμέρισμα του γόνατος που πάσχει από οστεοαρθρίτιδα, γίνεται και αντίστοιχη χρήση ειδικού νάρθηκα (έσω, έξω ή πρόσθιο διαμέρισμα).

Ε. Συμπληρώματα διατροφής για αρχόμενη οστεοαρθρίτιδα (I-II βαθμού)

Για τους ασθενείς με αρχόμενη οστεοαρθρίτιδα και ήπια συμπτωματολογία, η χρήση συμπληρωμάτων διατροφής μπορεί να βοηθήσει. Τα πιο συχνά είναι ο συνδυασμός γλυκοζαμίνης-χονδροιτίνης, ενώ, επίσης, έχει περιγραφεί η ευεργετική δράση του κουρκουμά. Δυστυχώς, η βιβλιογραφία διχάζεται όσον αφορά την αποτελεσματικότητα της γλυκοζαμίνης και χονδροϊτίνης, αλλά η χρήση τους συνιστάται από πολλούς ορθοπαιδικούς διότι είναι απόλυτα ασφαλές να τα πάρει κανείς. Για τον λόγο αυτόν, η χρήση τους είναι ευρεία. Η συνήθης πρακτική είναι λήψη των εν λόγω συμπληρωμάτων για το χρονικό διάστημα 2-3 μηνών και στην περίπτωση βελτίωσης των συμπτωμάτων, η συνέχιση αυτών ανάλογα το σκεύασμα, ή η διακοπή τους στην περίπτωση που δεν υπάρχει κάποιο θετικό αποτέλεσμα.

Ο κουρκουμάς έχει γνωστή αντιφλεγμονώδη δράση και υπάρχουν στοιχεία στην βιβλιογραφία που υποστηρίζουν την χρήσιμότητά του σε καταστάσεις επώδυνων γονάτων από οστεοαρθρίτιδα. Η χρήση γίνεται είτε με λήψη από το στόμα ως συμπλήρωμα, είτε μέσα στο φαγητό σαν καρύκευμα. Να σημειωθεί πως μπορεί να έχει ελαφρά αντιπηκτική δράση και για τον λόγο αυτό θα πρέπει να διακόπτεται πριν από αποιαδήποτε χειρουργική επέμβαση αφενός και αφετέρου ασθενείς που λαμβάνουν αντιπηκτικά φάρμακα δεν μπορούν να κάνουν χρήση του κουρκουμά.

ΣΤ. Σωστή χρήση φαρμακευτικών ουσιών

Υπάρχουν διάφορα σκευάσματα τα οποία μπορεί να πάρει κανείς χωρίς ειδική ιατρική συνταγή και τα οποία έχουν όφελος όσον αφορά την αντιμετώπιση του άλγους της οστεοαθρίτιδας. Η παρακεταμόλη, είναι ένα απλό παυσίπονο χωρίς αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα ή παρενέργειες. Συνιστάται για συχνή καθημερινή χρήση σε περιπτώσεις ήπιου άλγους. Δεν έχει αντιφλεγμονώδη δράση αλλά παυσίπονη.  Τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ), είναι πιο αποτελεσματικά, διότι δρούν ως παυσίπονα, μειώνοντας παράλληλα και την φλεγμονή. Ωστόσο δεν είναι αθώα φάρμακα και ενέχουν κινδύνους με πιθανές επιπλοκές και ανεπιθύμητες παρενέργειες. Τα ΜΣΑΦ μπορεί να δημιουργήσουνε πρόβλημα στο στομάχι, προκαλώντας έλκος ή γαστρορραγία. Επίσης, επιβαρύνουν την νεφρική λειτουργία. Δυνητικά μπορεί να αυξήσουν την αρτηριακή πίεση και, τέλος, μπορεί να προκαλέσουν πρόβλήματα στην καρδιά. Για τον λόγο αυτόν, η μακροχρόνια λήψη ΜΣΑΦ αντεδείκνυται. Οι ασθενείς μπορούν να τα λαμβάνουν σε περιόδους έξαρσης των συμπτωμάτων της αρθρίτιδας για 3-5 ημέρες και μετά να γίνεται διακοπή αυτών ή να τα λαμβάνουν σε μεγαλύτερες περιόδους αλλά μόνο 1-2 φορές την εβδομάδα.

Επίσης, να σημειωθεί πως η χρόνια λήψη ΜΣΑΦ έχει ως αποτέλεσμα να μειώνεται η δραστικότητά τους. Για το λόγο αυτό, συνιστάται η τοπική χρήση ΜΣΑΦ τα οποία έχουν λιγότερες πιθανότητες επιπλοκών.

Τέλος, μια επιπλέον κατηγορία φαρμάκων από το στόμα που βοηθάει σημαντικά στην ελάττωση του άλγους είναι τα οπιοειδή. Και εδώ θα πρέπει να αποφεύγεται η χρόνια και υπέρμετρη λήψη.  Η Τραμαδόλη και η Κωδείνη είναι παραδείγματα αυτής της κατηγορίας φαρμάκων.

Ζ. Ενδαρθρικές ενέσεις

Ένα ακόμα όπλο στην φαρέτρα της συντηρητικής αντιμετώπισης της οστεοαρθρίτιδας, είναι οι ενδαρθρικές εγχύσεις με φάρμακα τα οποία έχουν ως αποτέλεσμα την μακροχρόνια ανακούφιση από το άλγος, έχοντας παράλληλα μικρά ποσοστά επιπλοκών και ρίσκων. Η χρήση cocktail κορτικοστεροειδούς και τοπικού αναισθητικού βοηθάει σημαντικά στον πόνο, παρέχοντας αντιφλεγμονώδη δράση απευθείας μέσα στην άρθρωση του γόνατος. Τα οφέλη μπορεί να διαρκέσουν από μερικές εβδομάδες έως και 6 μήνες και διαφέρουν ανάλογα το περιστατικό. Κατά μέσο όρο οι εγχύσεις μπορεί να έχουν ανακούφιση των συμπτωμάτων των ασθενών περίπου 3 μήνες αλλά οι ασθενείς μπορεί να ανακουφιστούν από μερικές ημέρες έως και 1 χρόνο. Μία παρενέργεια η οποία πρέπει να αναφερθεί στον ασθενή είναι πως το κορτικοστεροειδές μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα και για τον λόγο αυτόν οι εν λόγω ενέσεις δεν πρέπει να πραγματοποιούνται σε ασθενείς που έχουν αρρύθμιστο σακχαρώδη διαβήτη. Μία άλλη επιλογή είναι η ενδαρθρική έγχυση υαλουρονικού οξέως, η οποία βοηθάει την ιξωδοελαστικότητα της άρθρωσης (κάτι αντίστοιχο με το λάδι της μηχανής του αυτοκινήτου). Φυσιολογικά υπάρχει σημαντική ποσότητα υαλουρονικού οξέως στην άρθρωση του γόνατος και έχει αποδειχθεί πως τα οστεοαρθριτικά γόνατα στερούνται σημαντικά της φυσιολογικής ποσότητας. Το αποτέλεσμα της ενδαρθρικής έγχυσης υαλουρονικού οξέως και τα οφέλη αυτής, έχουν μια χρονοκαθυστέρηση συγκρινόμενα με την έγχυση του κορτικοστεροειδούς φάρμακου, αλλά η ανακούφιση από τα συμπτώματα της οστεοαρθρίτιδας μπορεί να κρατήσει από 6-12 μήνες.

Δύο άλλες επιλογές ενδαρθικής έγχυσης είναι αυτές των PRPs και των Βλαστοκυττάρων τα οποία όμως θα πρέπει να γίνονται σε πολύ αρχικό στάδιο εκφύλισης του γόνατος. Βιβλιογραφικά τα PRPs  υπερτερούν συγκριτικά με τα βλαστοκύτταρα. Καμία, όμως, εκ των δύο αυτών επιλογών και τεχνικών δεν συνιστάται σε προχωρημένη οστεοαρθρίτιδα και σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν θεραπεία για αυτήν.

Οι ανωτέρω έξι επιλογές και ο συνδυασμός αυτών, είναι η αρχική θεραπευτική προσέγγιση στην βελτίωση των συμπτωμάτων της οστεοαρθρίτιδας, βάσει των πρωτοκόλλων που χρησιμοποιούνται σε διεθνώς αναγνωρισμένα κέντρα αντιμετώπισης της οστεοαρθρίτιδας παγκοσμίως Emory University USA, Oxford University UK, Bristol University UK).

Όταν αυτές αποτύχουν και η ποιότητα ζωής της/του ασθενούς έχει μειωθεί σημαντικά, τότε η επιλογή της αρθροπλαστικής του γόνατος, είτε με την μορφή της μονοδιαμερισματικής αρθροπλαστικής (αντικαθίσταται μόνο το διαμέρισμα του γόνατος που έχει φθαρεί), είτε με την μορφή της ολικής αρθροπλαστικής του γόνατος αποτελεί το επόμενο βήμα.

Με τα fast truck πρωτόκολλα, την ημερήσια νοσήλια, την ελάχιστη απώλεια αίματος, αλλά και την χρήση ρομπότ που μας βοήθαει να τοποθετούμε τα υλικά με ακρίβεια χιλιοστού, η διαδικασία του χειρουργείου είναι πολύ καλά ανεκτή από τον ασθενή με ελάχιστη καταπόνηση και τα αποτελέσματα του χειρουργείου είναι άριστα ακόμα και στις πιο δύσκολες περιπτώσεις.