Οι αναπνευστικές διαταραχές του ύπνου (το ροχαλητό, το σύνδρομο αυξημένων αντιστάσεων των ανώτερων αεραγωγών και η άπνοια ύπνου) είναι οι πιο συχνές διαταραχές του ύπνου μαζί με την αϋπνία. Το ροχαλητό ή το σύνδρομο αυξημένων αντιστάσεων των ανώτερων αεραγωγών βρίσκονται και τα δύο στον «προθάλαμο» της υπνικής άπνοιας. Υπολογίζεται ότι πάνω από το 25% των ανδρών και το 9% των γυναικών ηλικίας 30-60 ετών ροχαλίζει, ενώ τα ποσοστά αυξάνονται με την αύξηση της ηλικία (ειδικά στις γυναίκες). Αναλόγως φαίνεται ότι το σύνδρομο άπνοιας ύπνου (ΣΑΥ), λόγω του δυτικού τρόπου ζωής, αναδεικνύεται σε μια πραγματική επιδημία. Ως άπνοια ύπνου, ορίζεται η περιοδική διακοπή της αναπνοής (απόφραξη στο επίπεδο του φάρυγγα) κατά τον ύπνο για τουλάχιστον δέκα δευτερόλεπτα, η οποία συνοδεύεται από πτώση του οξυγόνου στο αίμα (αποκορεσμός της αιμοσφαιρίνης) με αποτέλεσμα την κακή οξυγόνωση των ιστών (π.χ. του εγκεφάλου).

Οι διακοπές αυτές της αναπνοής μέσα στη νύχτα, μπορεί να είναι λίγες, αλλά μπορεί να είναι ακόμη και εκατοντάδες.Έτσι το ροχαλητό ή άπνοιες μέχρι 5/ώρα θεωρούνται εντός των φυσιολογικών ορίων. Μιλάμε για ΣΑΥ εφόσον οι άπνοιες ξεπερνούν τις 5/ώρα. Συγκεκριμένα, ΣΑΥ ορίζεται είτε εφόσον υπάρχουν 5 ή και περισσότερες άπνοιες και συνυπάρχουν συμπτώματα όπως ημερήσια κόπωση/υπνηλία, κατάθλιψη, διαταραχές στην μνήμη/συγκέντρωση/προσοχή ή καρδιαγγειακές νόσοι, είτε εάν οι άπνοιες είναι >15/ώρα χωρίς καν συνοδά συμπτώματα. Ανάλογα της βαρύτητας του, κατατάσσεται σε ήπιο (5-15 άπνοιες/ώρα), μέτριο (15-30 άπνοιες/ώρα), σημαντικό (> 30 άπνοιες/ώρα). Το ΣΑΥ είναι μια πραγματική επιδημία και υπολογίζεται ότι περίπου 15% των ανδρών και περίπου 5% των γυναικών πάσχουν από αυτό, ενώ εάν αν ορίσουμε την υπνική απνοια ως πάθηση (και όχι ως σύνδρομο) όταν υπάρχουν 5 ή και περισσότερες άπνοιες την ώρα, τότε τα ποσοστά εκτοξεύονται ακόμη και στο 50% ή και παραπάνω ειδικά σε κάποιες ομάδες πληθυσμού.

Η αιτιολογία για το ΣΑΥ είναι πολυπαραγοντική και αφορά σε απόφραξη των ανώτερων αεραγωγών στο ύψος του φάρυγγα και όχι κάπου αλλού (π.χ. στην μύτη). Οι αιτίες της απόφραξης είναι αλλοιώσεις ανατομικές (εγγενείς όπως π.χ. οι υπερτροφικές αμυγδαλές, αλλά και επίκτητες όπως η παχυσαρκία που προκαλεί και αυτή «συμφόρηση» στην περιοχή) ή ο ελαττωμένος νευρομυϊκός τόνος με μειωμένη ικανότητα σύσπασης των φαρυγγικών μυών με αποτέλεσμα την απόφραξη του φάρυγγα.

Υπάρχουν δύο τύποι άπνοιας ύπνου, η αποφρακτική και η κεντρική. Η αποφρακτική που είναι και η πιο συχνή μορφή άπνοιας, αφορά σε περιοδική απόφραξη των ανώτερων αεραγωγών του φάρυγγα και ως ελέχθη, σχετίζεται κατά βάση με ανατομικούς λόγους της περιοχής. Εν ολίγοις, υπάρχει αναπνευστική προσπάθεια από τους αναπνευστικούς μυς (θωρακικούς και το διάφραγμα), αλλά παρατηρείται απόφραξη στο επίπεδο του φάρυγγα. Το επεισόδιο λύεται με την απόφραξη του φάρυγγα με χαρακτηριστικής έντασης και ήχου βαθειά εισπνοή (ομοιάζει με πνιγμό). Η κεντρικού τύπου άπνοια έχει διαφορετική φύση. Σε αυτή την περίπτωση εκτός της απόφραξης του φάρυγγα δεν παρατηρείται καμία προσπάθεια από πλευράς των αναπνευστικών μυών (καμία κίνηση δηλαδή της κοιλιάς και του θώρακα). Η κεντρικού τύπου άπνοια δε συνδέεται τόσο με ανατομικά στοιχεία/χαρακτηριστικά όπως η αποφρακτικού τύπου άπνοια, αλλά με καρδιοπάθειες (καρδιακή ανεπάρκεια, αρρυθμίες κλπ) και με βλάβες του κεντρικού νευρικού συστήματος.

Τα συμπτώματα του ΣΑΥ χωρίζονται σε νυκτερινά και ημερήσια. Έτσι, το διακεκομμένο έντονο ροχαλητό (ειδικά εάν ακούγεται σε παρακείμενο χώρο από όπου κοιμάται ο ασθενής), οι παύσεις της αναπνοής με συνοδό αιφνίδια αφύπνιση με αίσθημα πνιγμού, ο ανήσυχος ύπνος με συχνές αφυπνίσεις, ο νυκτερινός ιδρώτας, η νυκτερινή ενούρηση (νυκτουρία) και κυρίως το αίσθημα ύπνου μη αναζωογονητικού στην αφύπνιση ανεξαρτήτως των ωρών ύπνου, αποτελούν τα πιο συχνά νυκτερινά συμπτώματα του ΣΑΥ. Τα ημερήσια συμπτώματα χαρακτηρίζονται από το αίσθημα ξηροστομίας και καρυβαρίας (πονοκεφάλου/θολούρας) κατά την αφύπνιση. Το τελευταίο μπορεί να παραμείνει και για αρκετά μεγάλο μέρος της ημέρας και έχει να κάνει με τη νυκτερινή υποξυγοναιμία και την παράλληλη αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα. Επιπλέον, ημερήσια υπνηλία, εύκολη κόπωση, συχνή ανάγκη για ξεκούραση/ανάπαυση, δυσκολία στην συγκέντρωση, προσοχή και δυσκολία στην μνήμη και στον προσανατολισμό/πράξεις, ευερεθιστότητα και κακή διάθεση αλλά και πιθανή σεξουαλική δυσλειτουργία είναι συχνά συμπτώματα στα πλαίσια του ΣΑΥ. Τέλος, για ατελή ρύθμιση αρτηριακής πίεσης, σακχάρου αλλά και δυσχέρεια στην απώλεια βάρους, πιθανά να ευθύνεται το ΣΑΥ.

Στη διαφορική διάγνωση του ΣΑΥ υπεισέρχονται άλλες διαταραχές του ύπνου που μπορεί να προκαλούν αιφνίδιες αφυπνίσεις με αίσθημα πνιγμού, όπως οι νυκτερινές κρίσεις πανικού, φαινόμενα παραϋπνίας, νυκτερινές επιληπτικές κρίσεις ή παθήσεις ουρολογικές (π.χ. του προστάτη) για τη νυκτουρία ή για πιθανή σεξουαλική δυσλειτουργία, ή κεφαλαλγία στα πλαίσια της νευρολογίας για την πρωινή καρυβαρία. Καθώς, συχνά ο ασθενής μπορεί να κοιμάται μόνος ή ο σύντροφος στο κρεβάτι να μην αντιλαμβάνεται την ύπαρξη ΣΑΥ, το μεγάλο ζήτημα είναι η εύστοχη διάγνωση του ΣΑΥ μέσω των σημαντικών ημερήσιων συμπτωμάτων (υπνηλία, εύκολη κόπωση, ευερεθιστότητα, κακή διάθεση, δυσκολία στην μνήμη/συγκέντρωση/προσοχή). Τέλος, δυσκολία στη ρύθμιση αρτηριακής πίεσης, σακχάρου και σωματικού βάρους θα πρέπει να κατευθύνει και σε ένα αρρύθμιστο ΣΑΥ.

Η θεραπεία του ΣΑΥ έχει να κάνει με τη βαρύτητα αυτού. Έτσι, το ροχαλητό, το σύνδρομο αυξημένων αντιστάσεων των ανώτερων αεραγωγών αλλά και το ΣΑΥ ήπιας βαρύτητας συχνά θεραπεύονται με συμβουλευτική που αφορά σε αλλαγές στον τρόπο ζωής και στις υπνικές συνήθειες, ή με την εφαρμογή ειδικών ενδοσταματικών προθέσεων («μασελάκια»). Για μεγαλύτερης βαρύτητας ΣΑΥ οι επιλογές είναι τα «μασελάκια», ο  μη επεμβατικός μηχανικός αερισμός θετικής πίεσης (CPAP), αλλά ακόμη και το βαριατρικό χειρουργείο. Επεμβάσεις ΩΡΛ στο ΣΑΥ γίνονται σε επιλεγμένα περιστατικά βάσει ενδείξεων (κυρίως σε περιπτώσεις υπερτροφικών αμυγδαλών).