H νευραλγία τριδύμου είναι ένα σύνδρομο χρόνιου νευροπαθητικού πόνου του προσώπου και οφείλεται σε προσβολή του τριδύμου νεύρου. Προσβάλλει κυρίως άτομα ηλικίας 50-70 ετών, εκ των οποίων το 60% είναι γυναίκες.

Το τρίδυμο νεύρο είναι το πέμπτο κρανιακό νεύρο και είναι μεικτό νεύρο, δηλαδή νευρώνει αισθητικά το μεγαλύτερο μέρος του προσώπου αλλά παρέχει και κινητική νεύρωση στους μασητήρες. Χωρίζεται σε τρεις κλάδους, τον οφθαλμικό, τον άνω γναθιαίο και τον κάτω γναθιαίο, οι οποίοι κατανέμονται στην περιοχή του προσώπου.

Η νευραλγία τριδύμου είναι ένα επώδυνο σύνδρομο αγνώστου αιτιολογίας. Η πιθανότερη αιτία θεωρείται η συμπίεση του τριδύμου νεύρου από κάποιο μείζον αγγείο με το οποίο βρίσκεται σε γειτνίαση. Συνήθως πρόκειται για την άνω παρεγκεφαλιδική αρτηρία, αλλά ορισμένες φορές εμπλέκονται στην παθογένεση του συνδρόμου η οπίσθια άνω και κάτω παρεγκεφαλιδική καθώς και η σπονδυλική αρτηρία.

Η συμπίεση του τριδύμου νεύρου προκαλεί απομυελίνωση αυτού και έκλυση έκτοπων ώσεων. Δευτεροπαθώς, η νευραλγία τριδύμου μπορεί να οφείλεται στην απομυελίνωση του τριδύμου λόγω σκλήρυνσης κατά πλάκας ή στη συμπίεση του νεύρου από όγκο.

Ο πόνος της νευραλγίας τριδύμου είναι οξύς, διαξιφιστικός και περιγράφεται σαν ηλεκτρικό ρεύμα ή σα "μαχαιριές". Ο πόνος είναι συνήθως ετερόπλευρος στην περιοχή κατανομής των κλάδων του τριδύμου που πάσχουν, αν και σε ένα ποσοστό 3% των ασθενών είναι αμφοτερόπλευρος. Η έναρξη και η αποδρομή του πόνου είναι απότομες και ξαφνικές.

Μεταξύ των επώδυνων επεισοδίων ο ασθενής είναι ελεύθερος έντονων συμπτωμάτων, ενώ ορισμένες φορές παραμένει ένας ηπιότερος, καυστικός πόνος μεταξύ των κρίσεων.

Οι κρίσεις μπορεί να διαρκούν μερικά δευτερόλεπτα ή αρκετά λεπτά και η διάρκεια της νευραλγίας μπορεί να είναι μέρες, εβδομάδες ή μήνες.

Με την πάροδο του χρόνου και χωρίς τη χορήγηση της κατάλληλης αγωγής οι επώδυνες κρίσεις γίνονται πιο έντονες και πιο συχνές.

Ο πόνος εκλύεται από το κρύο, από μη αλγεινά ερεθίσματα (ελαφρύ άγγιγμα), όπως επίσης κατά την ομιλία, τη μάσηση, την κατάποση, το πλύσιμο του προσώπου, το βούρτσισμα των δοντιών, το γέλιο.

Για τη διάγνωση ο θεράπων ιατρός θα πρέπει να πραγματοποιήσει μία ενδελεχή νευρολογική εξέταση του ασθενούς, έτσι ώστε να διαπιστώσει εάν στην παθογένεια του επώδυνου συνδρόμου εμπλέκεται το τρίδυμο νεύρο και ποιός κλάδος του.

Η μαγνητική τομογραφία είναι τις περισσότερες φορές απαραίτητη προκειμένου να αποκλειστεί το ενδεχόμενο σκλήρυνσης κατά πλάκας ή δευτεροπαθούς πίεσης του τριδύμου από κάποιον όγκο. Ορισμένες φορές είναι χρήσιμη και η μαγνητική αγγειογραφία για να αναδειχθεί μία πιθανή αγγειακή πίεση του τριδύμου νεύρου.

Η θεραπευτική αγωγή είναι φαρμακευτική και παρεμβατική. Η χορήγηση αντιεπιληπτικών (καρβαμαζεπίνη, γκαμπαπεντίνη, πρεγκαμπαλίνη) είναι ιδιαίτερα ευεργετική, καθώς μειώνονται οι ηλεκτρικές εκκενώσεις του τριδύμου νεύρου. Θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σπασμολυτικοί παράγοντες, ήπια οπιοειδή και οζονοθεραπεία για την ύφεση της συμπτωματολογίας.

Εφαρμόζονται και παρεμβατικές τεχνικές μετά την αξιολόγηση του προβλήματος. Οι θεραπείες αυτές προτείνονται από το Παγκόσμιο Ινστιτούτο Πόνου και εφαρμόζονται στο Ιατρείο Πόνου του Ομίλου Ιατρικού Αθηνών σε περιστατικά νευραλγίας τριδύμου που δεν ανταποκρίνονται αποτελεσματικά στη φαρμακευτική αγωγή.