Η κύστη στην ωοθήκη είναι ένας σάκος γεμάτος ρευστό ή ημίρευστο περιεχόμενο.

Παρά το γεγονός ότι η ανακάλυψη μιας κύστης στην ωοθήκη προκαλεί σημαντικό άγχος στη γυναίκα από τον φόβο μιας κακοήθειας, η συντριπτική πλειοψηφία των όγκων αυτών είναι καλοήθης.

Ο αριθμός των περιπτώσεων που διαγιγνώσκονται σήμερα κύστεις ωοθηκών έχει αυξηθεί εξαιτίας της ευρείας εφαρμογής των υπερήχων και της προσεκτικής γυναικολογικής εξέτασης.

Οι κύστεις στις ωοθήκες μπορεί να είναι είτε λειτουργικές, είτε νεοπλασματικές (καλοήθεις ή κακοήθεις).

Οι κύστεις των ωοθηκών μπορούν να αναπτυχθούν σε οποιαδήποτε ηλικία, από την νεογνική περίοδο μέχρι και μετά την εμμηνόπαυση. Οι περισσότερες κύστεις ωστόσο αναπτύσσονται κατά τη διάρκεια της εφηβείας, που αποτελεί μια περίοδο στη ζωή της γυναίκας με έντονη ορμονική ανάπτυξη. Η πλειοψηφία αυτών των κύστεων είναι λειτουργικές κύστεις που υποχωρούν μόνες τους χωρίς θεραπεία.

Ωστόσο όταν οι κύστεις είναι μεγάλες, επιμένουν για μήνες ή προκαλούν συμπτώματα, μπορεί να απαιτηθεί η χειρουργική αφαίρεσή τους, η οποία ενδέχεται να καταλήξει και στην αφαίρεση της αντίστοιχης ωοθήκης.

Κλινική εικόνα

Οι περισσότερες γυναίκες με κύστη στην ωοθήκη δεν έχουν συμπτώματα, και η κύστη αυτή ανακαλύπτεται συνήθως τυχαία στα πλαίσια μιας λεπτομερούς γυναικολογικής εξέτασης ή σε κάποιο υπερηχογράφημα ρουτίνας.

Ωστόσο μερικές κύστεις ενδέχεται να προκαλούν κάποια συμπτώματα, μερικές φορές σοβαρά.

Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα κύστεων περιλαμβάνουν:

• Πόνο ή δυσφορία χαμηλά στην κοιλιά
• Σοβαρό πόνο από συστροφή (στρίψιμο) ή ρήξη της κύστης
• Δυσφορία κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής
• Αίσθημα πλήρωσης και φουσκώματος στην κοιλιά
• Διαταραχές της εμμήνου ρύσεως και ανώμαλες αιμορραγίες της μήτρας
• Δυσκοιλιότητα ή δυσουρικά ενοχλήματα
• Δυσπεψία, καούρα και αίσθημα κορεσμού στο στομάχι

Διάγνωση κύστεων

Σε περίπτωση που κατά τη διάρκεια της γυναικολογικής εξέτασης προκύψει η υποψία ύπαρξης κάποιας κύστης στην ωοθήκη, πρέπει να πραγματοποιείται υπερηχογραφική εξέταση της πυέλου για την επιβεβαίωση της διάγνωσης.

Η εξέταση για κύστη στην ωοθήκη μπορεί να γίνει και από την κοιλιά, και από τον κόλπο (διακολπικό υπερηχογράφημα). Το δεύτερο θεωρείται ως το πλέον κατάλληλο για την ανάδειξη τέτοιων κύστεων. Ενδέχεται να απαιτηθεί συμπληρωματικός απεικονιστικός έλεγχος με αξονική ή μαγνητική τομογραφία κάτω κοιλίας.

Η οριστική διάγνωση κύστης γίνεται μόνο με την ιστολογική εξέταση της κύστης μετά από την χειρουργική της αφαίρεση. Κάθε κύστη έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά ευρήματα.

Κάποιες εργαστηριακές εξετάσεις βοηθούν στην διαφορική διάγνωση των κύστεων της ωοθήκης. Οι εξετάσεις αυτές περιλαμβάνουν:

• Τεστ κύησης
• Γενική εξέταση αίματος
• Γενική εξέταση ούρων
• Καρκινικό αντιγόνο 125 (Ca-125). Η ανεύρεση υψηλών επιπέδων αυτού του δείκτη είναι χρήσιμη όταν συνδυάζεται με την υπερηχογραφική διερεύνηση των χαρακτηριστικών μιας κύστης, ιδιαίτερα μετά την εμμηνόπαυση
• Πρόσθετοι καρκινικοί δείκτες

Αντιμετώπιση κύστεων

Πολλές ασθενείς με απλές ωοθηκικές κύστεις χωρίς συμπτώματα δεν απαιτούν θεραπεία. Σε μια γυναίκα μετά την εμμηνόπαυση, μια επίμονη απλή κύστη μικρότερη από 5 εκατοστά σε διάμετρο και με φυσιολογικές τιμές Ca-125, μπορεί να παρακολουθείται υπερηχογραφικά σε τακτά χρονικά διαστήματα.

Φαρμακευτική θεραπεία κύστεων

Τα αντισυλληπτικά χάπια προστατεύουν από την ανάπτυξη λειτουργικών ωοθηκικών κύστεων. Ωστόσο ήδη υπάρχουσες λειτουργικές κύστεις δεν υποχωρούν πιο γρήγορα με την λήψη αντισυλληπτικών από ότι με απλή αναμονή και παρακολούθηση.

Λαπαροτομία και λαπαροσκόπηση κύστεων

Επίμονες απλές κύστεις μεγαλύτερες από 5 εκατοστά με συμπτώματα ή πολύπλοκες κύστεις έχουν ένδειξη για χειρουργική αφαίρεση. Η χειρουργικές επιλογές περιλαμβάνουν ανοιχτό χειρουργείο (λαπαροτομία) ή ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές (λαπαροσκόπηση). Μερικές φορές προκειμένου να αφαιρεθεί ολόκληρη η κύστη χωρίς να σπάσει για να εξεταστεί ιστολογικά, απαιτείται η αφαίρεση και της αντίστοιχης ωοθήκης. Οι στόχοι της χειρουργικής θεραπείας είναι:

• Η επιβεβαίωση της διάγνωσης μίας ωοθηκικής κύστης
• Η εκτίμηση της πιθανότητας κακοήθειας
• Η λήψη υγρού από την κοιλιά για κυτταρολογική εξέταση
• Η αφαίρεση ολόκληρης της κύστης ακεραίας για ιστολογική εξέταση. Αυτό μπορεί να σημαίνει την αφαίρεση της αντίστοιχης ωοθήκης
• Ο έλεγχος της άλλης ωοθήκης και των υπολοίπων οργάνων της πυέλου
• Η διενέργεια επιπρόσθετων χειρουργικών πράξεων εάν κριθεί απαραίτητο

Αμφοτερόπλευρη εξαρτηματεκτομή

Η αφαίρεση των ωοθηκών και των σαλπίγγων, καθώς και της μήτρας, πραγματοποιούνται συχνά σε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση που έχουν κύστεις στις ωοθήκες, καθώς ο κίνδυνος νεοπλασιών και ιδιαίτερα κακοήθων είναι αυξημένος στις ηλικίες αυτές.