Το πάγκρεας είναι σημαντικός και σύνθετος μεικτός αδένας του πεπτικού συστήματος μήκους περίπου 15 εκατοστών και βρίσκεται πίσω από το στομάχι.

Το πάγκρεας παράγει και τροφοδοτεί τον οργανισμό μας με πολλές ορμόνες, όπως η ινσουλίνη, το γλυκαγόνο και η αυξητική ορμόνη. Επίσης, παράγει το παγκρεατικό υγρό για την πέψη, πλούσιο σε ένζυμα που συμμετέχουν στην απορρόφηση λιπιδίων, πρωτεϊνών και υδατανθράκων.

Το πάγκρεας αποτελείται από τέσσερα ανατομικά τμήματα: κεφαλή, αυχένας, σώμα και ουρά.

Επιδημιολογικά στοιχεία καρκίνου παγκρέατος

Ο καρκίνος του παγκρέατος προσβάλει κατά κανόνα άτομα τα οποία βρίσκονται στην 7η με 8η δεκαετία της ζωής τους και προσβάλει και τα δυο φύλλα εξίσου.

Ο καρκίνος του παγκρέατος αποτελεί την τέταρτη αιτία θανάτου από όλα τα κακοήθεις νεοπλάσματα στο πληθυσμό του δυτικού κόσμου και της Αμερικής, κυρίως στο ανδρικό πληθυσμό.

Η βαρύτητα της νόσου εξαρτάται από το στάδιο που βρίσκεται ο καρκίνος, από την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία, αλλά και από τη θέση που προσβάλει ο καρκίνος (κεφαλή, σώμα ή ουρά του παγκρέατος).

Βασικοί παράγοντες που συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του παγκρέατος είναι:

• Το κάπνισμα, το οποίο έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο, παρόλο που η συσχέτιση είναι μικρή.
• Η αυξημένη κατανάλωση λίπους και το μεγάλο σωματικό βάρος αυξάνουν, επίσης, τον κίνδυνο του καρκίνου.
• Χημικοί παράγοντες, όπως ναφθυλαμίνη και βενζυδίνη, σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης του καρκίνου του παγκρέατος.
• Το ιστορικό χρόνιας παγκρεατίτιδας και έναρξης σακχαρώδους διαβήτη κατά την ενήλικη ζωή (πρόσφατο ιστορικό λιγότερα από δυο έτη), σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του παγκρέατος.

Συμπτωματολογία καρκίνου παγκρέατος

Ανάλογα με την εντόπιση της νόσου -κεφαλή, σώμα, ούρα- ο καρκίνος δίνει διαφορετική συμπτωματολογία, η οποία περιλαμβάνει απώλεια βάρους, ίκτερο (κεφαλή παγκρέατος), στεατόρροια, κοιλιακό ή οσφυϊκό άλγος (σώμα ή ουρά παγκρέατος), δυσπεψία, ναυτία και ενδεχομένως κατάθλιψη.

Η οξεία παγκρεατίτιδα, χωρίς εμφανή αιτία, αποτελεί υποψία της νόσου. Ομοίως, ισχυρή υποψία αποτελεί και η αιφνίδια εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη, σε ασθενείς άνω των 50 ετών, χωρίς οικογενειακό ιστορικό.

Διάγνωση καρκίνου παγκρέατος

Κλινική Εξέταση

Αυτή συνήθως δε βοηθάει σημαντικά στην τελική διάγνωση του καρκίνου στο πάγκρεας, εκτός από τις περιπτώσεις όπου παρατηρούνται εμφανή συμπτώματα, όπως π.χ. ίκτερος.

Υπερηχογραφικός έλεγχος

Ο υπερηχογραφικός έλεγχος αποτελεί το πρώτο βήμα στη διάγνωση καρκίνου παγκρέατος, αναδεικνύει τη διάταση του χοληδόχου και του παγκρεατικού πόρου και την ύπαρξη χωροκατακτητικής εξεργασίας.

Αξονική τομογραφία (CT)

Αυτή η εξέταση δίνει πληροφορίες για την εξαιρεσιμότητα του όγκου. Η Μαγνητική Τομογραφία (MRI), επίσης, χρησιμοποιείται για το ίδιο σκοπό.

Η ενδοσκοπική παλίνδρομη και η μαγνητική χολαγγειοπαγκρεατογραφίας (MRCP) γίνονται σε ασθενείς τους οποίους δεν αναδεικνύεται σαφή μάζα.

Το ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα και η λαπαροσκοπική χειρουργική συμβάλουν τόσο στη διάγνωση όσο και στη σταδιοποίηση της νόσου, όταν αυτή είναι υπαρκτή.

Θεραπεία καρκίνου παγκρέατος

Για τη θεραπεία του καρκίνου του παγκρέατος, ισχύει ο ίδιος κανόνας για όλους τους καρκίνους, όσο νωρίτερα τόσο καλύτερο είναι το αποτέλεσμα της χειρουργικής επέμβασης.

Η πρόληψη στην ομάδα αυξημένου κινδύνου (αιφνίδια εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη και η ανεξήγητη οξεία παγκρεατίτιδα), αποτελεί το πρώτο σοβαρό βήμα και για την έγκυρη διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου του παγκρέατος με αποτέλεσμα τη μείωση της θνησιμότητας από αυτήν τη νόσο.

Η χειρουργική αφαίρεση του όγκου από το πάγκρεας είναι η μόνη θεραπευτική επιλογή, η οποία δυνητικά μπορεί να οδηγήσει στην ίαση.

Η αντιμετώπιση του καρκίνου του παγκρέατος αποτελεί ένα πολυσύνθετο πρόβλημα, λόγω της καθυστερημένης διάγνωσης, της ανάγκης εξειδικευμένης χειρουργικής αντιμετώπισης, του μεγάλου αριθμού υποτροπών και της περιορισμένης επιβίωσης.

Οι αποφάσεις για τη θεραπεία και την εξαιρεσιμότητα του όγκου θα πρέπει, σύμφωνα με τις διεθνείς οδηγίες (NCCN guidelines), να λαμβάνονται από χειρουργούς εξειδικευμένους στη χειρουργική του παγκρέατος, που έχουν να επιδείξουν την ανάλογη εμπειρία και παρουσιάζουν υψηλά ποσοστά εξαιρεσιμότητας, ακόμα και σε περιπτώσεις που παλαιότερα θεωρούνταν ανεγχείρητες, όπως όταν υπάρχει διήθηση της πυλαίας φλέβας ή του μεγάλου μεγέθους του όγκου.

Οι περιπτώσεις με παρουσία απομακρυσμένων μεταστάσεων αντιμετωπίζονται κατευθείαν από τον ογκολόγο, σε συνεργασία με επεμβατικό ακτινολόγο, για την ανακούφιση των προβλημάτων, όπως ο ίκτερος και η δωδεκαδακτυλική απόφραξη.

Η εξαιρεσιμότητα του όγκου στο πάγκρεας πλέον χαρακτηρίζεται καλύτερα από την απουσία αντενδείξεων για την εκτομή αυτού, οι οποίες είναι:

• Ο όγκος περιβρογχίζει τα αγγεία του κοιλιακού άξονα ή την άνω μεσεντέριο αρτηρία περισσότερο από 180 μοίρες.
• Πλήρης θρόμβωση της πυλαίας φλέβας.
• Απομακρυσμένες μεταστάσεις.

Αξίζει να σημειωθεί ότι πλέον η διήθηση της πυλαίας φλέβας έως και 50% δεν αποτελεί αντένδειξη, καθώς μπορεί να γίνει εκτομή του διηθημένου τμήματος και αποκατάσταση με φλεβικό ή συνθετικό μόσχευμα.

Θα πρέπει να σημειωθεί, επίσης, ότι η επιλογή των ασθενών για χειρουργική επέμβαση θα πρέπει να βασίζεται στην πιθανότητα ίασης, όπως αυτή ορίζεται και από την πλήρη και σε καθαρά όρια εξαίρεση του νεοπλάσματος. ʼλλοι παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν την ιατρική απόφαση αποτελούν τα συνοδά νοσήματα του ασθενούς και η φυσική του κατάσταση.

Οι χειρουργικές επεμβάσεις για τον καρκίνο του παγκρέατος διακρίνονται στην κλασική παγκρεατοδωδεκαδακτυλεκτομή (Whipple) για τους όγκους της κεφαλής του παγκρέατος και του φύματος του vater, στην περιφερική αλλά και στην ολική παγκρεατεκτομή, ανάλογα με την εντόπιση και το μέγεθος του νεοπλάσματος.

Λιγότερο εκτεταμένες επεμβάσεις για τον καρκίνο του παγκρέατος αναφέρονται στη διεθνή βιβλιογραφία, για περιορισμένο αριθμό ασθενών, με μικρού μεγέθους όγκους και χαμηλής κακοήθειας, όπως η εκπυρήνιση ενός ινσουλινώματος με τη βοήθεια διεγχειρητικού υπερηχογραφήματος. Τροποποιήσεις των παραπάνω επεμβάσεων αποτελούν: η παγκρεατοδωδεκαδακτυλεκτομή με διατήρηση του πυλωρού και η παγκρεατεκτομή με διατήρηση του δωδεκαδακτύλου ή του σπληνός.

Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που παίζει ρόλο τόσο στη συνολική επιβίωση του ασθενούς, όσο και στον έλεγχο της τοπική υποτροπής, αποτελεί η αφαίρεση των λεμφαδένων του περινευριδιακού αλλά και του περιαγγειακού ιστού της περιοχής.

Ο μέσος όρος νοσηλείας μετά από παγκρεατοδωδεκαδακτυλεκτομή είναι μικρότερος από δύο εβδομάδες, ενώ για την περιφερική μία εβδομάδα.

Οι ασθενείς που αντιμετωπίζονται σε τμήματα χειρουργικής παγκρέατος εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά επιβίωσης, χαμηλότερο ποσοστό επιπλοκών και θνητότητας.