Εισαγωγή

Τα εγκεφαλικά επεισόδια αποτελούν τη σημαντικότερη αιτία αναπηρίας στους ενήλικες και μια από τις σημαντικότερες αιτίες θανάτου παγκοσμίως. Στη χώρα μας υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο συμβαίνουν 35 χιλιάδες εγκεφαλικά επεισόδια. Προκαλούν σοβαρές σωματικές, ψυχικές, κοινωνικές αλλά και οικονομικές επιπτώσεις όχι μόνο στους επιζώντες ασθενείς, αλλά και στις οικογένειές τους. Τα εγκεφαλικά επεισόδια διακρίνονται σε ισχαιμικά, που είναι πιο συχνά και αποτελούν το 85% του συνόλου των εγκεφαλικών και σε αιμορραγικά (15%).

Τι είναι ένα ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο (ΙΑΕΕ);

Η λειτουργία των εγκεφαλικών κυττάρων απαιτεί συνεχή παροχή οξυγόνου και γλυκόζης μέσω της κυκλοφορία του αίματος. Ένα ΙΑΕΕ, συμβαίνει όταν η παροχή αίματος σε τμήμα του εγκεφάλου διακόπτεται, με αποτέλεσμα τα εγκεφαλικά κύτταρα αρχικά να δυσλειτουργούν και στη συνέχεια να νεκρωθούν. H ροή του αίματος μπορεί να διακοπεί κυρίως με δύο μηχανισμούς: τη θρόμβωση και την εμβολή.

Θρόμβωση

Η αθηρωμάτωση είναι εκφυλιστική πάθηση των αρτηριών η οποία προκαλείται λόγω δημιουργίας μιας πλάκας, του λεγόμενου αθηρώματος, στο εσωτερικό τοίχωμα των αγγείων. Η πλάκα προκαλεί στένωση του αυλού της αρτηρίας. Μικρές ρήξεις της αθηρωματικής πλάκας δημιουργούν θρόμβο με αποτέλεσμα την απόφραξη της αρτηρίας.

Εμβολή

Εμβολικό εγκεφαλικό επεισόδιο συμβαίνει όταν ένας θρόμβος αίματος, ή ένα κομμάτι αθηρωματικής πλάκας, ταξιδεύοντας μέσω της κυκλοφορίας του αίματος προς τον εγκέφαλο αποφράξει μία αρτηρία του εγκεφάλου.

Για παράδειγμα, ένας θρόμβος αίματος μπορεί αρχικά να σχηματιστεί στη καρδιά, ως αποτέλεσμα μιας καρδιακής αρρυθμίας , όπως συμβαίνει σε κολπική μαρμαρυγή. Συνήθως, αυτοί οι θρόμβοι παραμένουν στο εσωτερικό τοίχωμα της καρδιάς, αλλά περιστασιακά μπορεί να αποκολληθούν και με τη ροή του αίματος να οδηγηθούν στην εγκεφαλική κυκλοφορία και να αποφράξουν μια αρτηρία του εγκεφάλου. Το έμβολο μπορεί επίσης να προέρχεται από μια αθηρωματική πλάκα σε μία μεγάλη αρτηρία όπως για παράδειγμα η καρωτίδα αρτηρία, που παρέχει αίμα στον εγκέφαλο.

Ποια είναι τα συμπτώματα του ισχαιμικού εγκεφαλικού επεισοδίου;

Όταν τα εγκεφαλικά κύτταρα στερούνται οξυγόνου, παύουν να εκτελούν τη συνήθη λειτουργία τους. Τα συμπτώματα που ακολουθούν ένα εγκεφαλικό επεισόδιο εξαρτώνται από την περιοχή του εγκεφάλου που έχει επηρεαστεί και την έκταση της βλάβης των ιστών του εγκεφάλου.

1. Ξαφνικό μούδιασμα ή αδυναμία του προσώπου, του χεριού ή του ποδιού, στη μία πλευρά του σώματος. 
2. Ξαφνική σύγχυση ή δυσκολία στην ομιλία ή στην κατανόηση του λόγου.
3. Ξαφνική δυσκολία στην όραση σε ένα ή και στα δύο μάτια 
4. Ξαφνική  ζάλη , απώλεια της ισορροπίας ή συντονισμού των κινήσεων

Τι πρέπει να γίνει, αν υποψιάζεστε ότι εσείς ή κάποιος άλλος έχει εγκεφαλικό επεισόδιο;

Εάν κάποιο από τα συμπτώματα που προαναφέρθηκαν εμφανισθούν ξαφνικά, θα πρέπει να αναζητηθεί  άμεσα ιατρική βοήθεια.

Η δυνατότητα θεραπευτικής παρέμβασης σε ασθενείς με οξύ ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο εξαρτάται άμεσα από το χρονικό διάστημα μεταξύ της εμφάνισης των συμπτωμάτων και της εφαρμογής της θεραπείας.

Θεραπεία

Στόχος της θεραπείας είναι η αποκατάσταση της ροής του αίματος στην αρτηρία που έχει αποφραχθεί, είτε μέσω ενδοφλέβιας χορήγησης ουσίας που διαλύει τον θρόμβο, είτε με μηχανική αφαίρεση αυτού και τις περισσότερες φορές με συνδυασμό των δύο. Η επαναιμάτωση τις πρώτες 6 ώρες συνδέεται με: Αύξηση 4-5 φορές της λειτουργικής αποκατάστασης και μείωση 4-5 φορές των θανάτων.

Την τελευταία 20ετία είναι επιβεβαιωμένο ότι σε ασθενείς που πληρούν ορισμένα κριτήρια, ένα φάρμακο που διαλύει τον θρόμβο, είναι δυνατό να βελτιώσει την εξέλιξη του επεισοδίου, όταν χορηγηθεί ενδοφλέβια εντός 4 ½ ωρών από την εμφάνιση των συμπτωμάτων. Ωστόσο η αποτελεσματικότητα αυτού του φαρμάκου είναι περιορισμένη σε ασθενείς που έχουν απόφραξη μεγάλης εγκεφαλικής αρτηρίας

Η ενδαρτηριακή θεραπεία που ονομάζεται θρομβεκτομή αποτελεί μία από τις σημαντικότερες εξελίξεις στην ιατρική τα τελευταία έτη. Το 2015, μετά τη δημοσίευση κλινικών μελετών που απέδειξαν ότι η θρομβεκτομή είναι μία ιδιαιτέρως αποτελεσματική θεραπεία για τα εγκεφαλικά που οφείλονται σε απόφραξη μεγάλου μεγέθους αρτηρία, άλλαξαν τα θεραπευτικά δεδομένα στα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια. Η θρομβεκτομή μπορεί να σώσει ζωές και να μειώσει τη πιθανότητα σοβαρής αναπηρίας.

Πρόκειται για μία επέμβαση που διενεργείται από εξειδικευμένους ιατρούς στην Επεμβατική Νευροακτινολογία, κατά την οποία μετά από παρακέντηση της μηριαίας αρτηρίας, ένας μικροκαθετήρας προωθείται μέχρι την εγκεφαλική αρτηρία όπου βρίσκεται ο θρόμβος, ο οποίος στη συνέχεια, με ειδικές συσκευές, αφαιρείται. Αυτό αποκαθιστά τη φυσιολογική ροή του αίματος στον εγκέφαλο και μειώνει σημαντικά την έκταση της βλάβης.

Όσο νωρίτερα πραγματοποιηθεί η επέμβαση τόσο πιο αποτελεσματική είναι. Μετά την έναρξη των συμπτωμάτων υπάρχει ένα περιθώριο 6-8 ωρών κατά τη διάρκεια των οποίων ο εγκέφαλος υπολειτουργεί αλλά δεν έχει ακόμη νεκρωθεί. Η αποκατάσταση της αιματικής ροής επαναφέρει τη φυσιολογική λειτουργία των εγκεφαλικών κυττάρων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η επέμβαση προσφέρει σημαντικό όφελος όταν εφαρμοσθεί έως και 24 ώρες από την έναρξη των συμπτωμάτων. Η επιλογή των ασθενών που θα ωφεληθούν με τη θρομβεκτομή μετά τις 8 ώρες, γίνεται με ειδικά απεικονιστικά κριτήρια. 

Η νοσηλεία ασθενών με εγκεφαλικό σε ειδικές μονάδες έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τους θανάτους κατά 18-28% και τη βαριά αναπηρία κατά 29%.

Το Ιατρικό Αθηνών διαθέτει οργανωμένο τμήμα Επεμβατικής Νευροακτινολογίας, σε συνεχή 24ωρη ετοιμότητα. Το 2010 πραγματοποιήθηκε η πρώτη επέμβαση θρομβεκτομής στην Ελλάδα, με άριστο αποτέλεσμα. Από τότε σημαντικός αριθμός ασθενών κάθε χρόνο αντιμετωπίζεται με τη μέθοδο αυτή.