Παγκόσμια ημέρα υγείας του πεπτικού

Δημήτρης Καραγιάννης, Γαστρεντερολόγος - Ηπατολόγος, Διευθυντής Γαστρεντερολογικού Τμήματος, Ιατρικό Κέντρο Αθηνών

Η 29η Μαΐου έχει οριστεί ως Παγκόσμια Ημέρα Υγείας του Πεπτικού Συστήματος (World Digestive Health Day), με πρωτοβουλία του Παγκόσμιου Οργανισμού Γαστρεντερολογίας (WGO). Φέτος είναι η 45^η επέτειος, αρχής γενομένης από το 1958.

Γιατί αφιερώνεται μία ημέρα στο πεπτικό σύστημα? Διότι το 50% της παθολογίας που θα παρουσιάσουμε στην ζωή μας θα αφορά το πεπτικό. Αναρωτηθείτε πόσες φορές ήρθατε αντιμέτωποι μία γαστρεντερίτιδα , ή έναν πόνο στην κοιλιά.

Η γαστρεντερολογία είναι η επιστήμη που ασχολείται με την υγεία του πεπτικού και μια τέτοια ημέρα, βρίσκω πιο σωστό να απαριθμήσω τις επιτυχίες και τις αποτυχίες, της επιστήμης που υπηρετώ, στην υπηρεσία αυτού του σκοπού, στην σύγχρονη εποχή.

Το 2005 οι Barry Marshall και Robin Warren, πήραν το βραβείο Nobel ιατρικής, για την ανακάλυψη του Ελικοβακτηριδίου του πυλωρού, σαν αίτιο του έλκους του δωδεκαδακτύλου. Γιατί ήταν σημαντική αυτή η ανακάλυψη και άξιζε το βραβείο?

Μέχρι εκείνη την εποχή θεωρούσαμε ότι έφταιγε η υπερβολική έκκριση υδροχλωρικού οξέος για τη νόσο και η τελική θεραπεία απαιτούσε χειρουργική επέμβαση στο στόμαχο και την αφαίρεση τμήματος αυτού. Η νόσος ήταν πάρα πολύ διαδεδομένη έτσι ώστε το 18% του πληθυσμού θα υπέφερε από αυτήν. Σήμερα και χάριν στην ανακάλυψη των δύο γαστρεντερολόγων, οι περισσότεροι μόνο έχετε ίσως ακουστά την νόσο , αλλά δεν έχετε οπωσδήποτε έναν συγγενή με γαστρεκτομή, όπως θα είχατε πριν το 1990.

Από το 1920 παρουσιάστηκε ένας ιός που μόνο μετά το 1985 καταφέραμε να τον υποψιαστούμε. Μέχρι τότε γνωρίζαμε μόνο την Ηπατίτιδα Α, Β και Δ. Στην αρχή τον ονομάσαμε «Μη Α Μη Β» και αργότερα όταν καταφέραμε να τον απομονώσουμε , Ηπατίτιδα C. Όταν το 1984 τελείωσα την Ιατρική σχολή, ασχολούμουν με τις ηπατίτιδες Β και Δ, μόλις την είχε ανακαλύψει ο καθηγητής Rizzetto από το Τορίνο και κουβαλούσα δείγματα στο εργαστήριό του. Όλοι αυτοί οι ερευνητές πρώτης γραμμής αγνοούσαν  την Ηπατίτιδα C. Σκότωσε εκατομμύρια ανθρώπους που έκαναν μεταγγίσεις αίματος ή τεχνητό νεφρό ή ήταν χρήστες ενδοφλέβιων ουσιών.

Σήμερα μόλις 30 χρόνια μετά την ανακάλυψη του ιού ο ΠΟΥ ανακοίνωσε την εξάλειψη του ιού από τον πλανήτη έως το 2030.

Δεν είναι βέβαια μικρότερη η συμβολή του εμβολίου της ηπατίτιδας Β, που περιόρισε την νόσο σημαντικότατα και σχεδόν εξαφάνισε την κίρρωση από αυτή την αιτία και τον Καρκίνο του ήπατος. Δικαίως το εμβόλιο της Ηπατίτιδας Β θεωρείται το πρώτο αντικαρκινικό εμβόλιο. Πολύ αργότερα ακολούθησε εκείνο για τον HPV του τραχήλου της μήτρας.

Την τελευταία δεκαετία έχουμε σημειώσει μεγάλη πρόοδο με τα προγράμματα πρόληψης του καρκίνου του παχέος εντέρου. Η κατανόηση της φυσικής ιστορίας της νόσου, προϊόν πολλών δεκαετιών έρευνας, βοήθησε να κατανοήσουμε το παράθυρο ευκαιρίας και να σχεδιάσουμε προληπτικές πολιτικές που σαν αποτέλεσμα είχαν να μειώσουν τα κρούσματα της νόσου κατά 50%.

Στις αποτυχίες μας θα κατέγραφα, την αδυναμία μας να δημιουργήσουμε εμβόλιο για το Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, προκειμένου να απαλλάξουμε τον σύγχρονο άνθρωπο από την χρήση της πολύ εντατικής αντιβιοθεραπείας. Μία ακόμη προς στιγμήν αποτυχία είναι η αδυναμία μας να εκριζώσουμε την Ηπατίτιδα Β από τον χρονίως πάσχοντα ασθενή. Ωστόσο προς στιγμή ελέγχουμε τον ιό να μην αναπαράγεται.

Η σύγχρονη γαστρεντερολογία δημιουργεί νέες συλλήψεις στην ανατολή της τρίτης χιλιετίας και η κεντρικότερη από αυτές είναι το μικροβίωμα. Το μικροβίωμα είναι το σύνολο των μικροβίων που μας αποικούν στο στόμα, το δέρμα και κυρίως το έντερο. Τα μικρόβια είναι δέκα φορές περισσότερα από τα κύτταρά μας και παράγουν 135.000 πρωτεΐνες, δηλαδή εντολές. Τα κύτταρά μας μόνο 25.000. Όλες αυτές οι εντολές / πληροφορίες ανταλλάσσονται διαρκώς μεταξύ των κυττάρων και του μικροβιώματος και, επιπλέον, έρχεται και το περιβάλλον να συνομιλήσει. Κατανοώντας αυτή την καινούργια σύλληψη, αλλάζουμε και το νόημα της νοσολογίας. Τα εργαλεία που χρειαζόμαστε για να διαχειριστούμε αυτή την ισορροπία είναι μεγάλοι υπολογιστές και νέα μαθηματικά.

Την σημερινή ημέρα θα ήθελα να εκδηλώσω την υπερηφάνεια μου για την κοινότητα της οποίας είμαι μέλος. Ο μέσος γαστρεντερολόγος έχει υψηλό επιστημονικό επίπεδο, σε παγκόσμια κλίμακα και συνεργάζεται αρμονικά με άλλες επιστήμες προκειμένου να κατακτήσει για τον άνθρωπο την απαλλαγή από τον πόνο.