Διάρροια στα παιδιά- όσα πρέπει να γνωρίζουμε

Γράφει η Δέσποινα Τσίτα, Παιδιάτρος - Παιδογαστρεντερολόγος, Επιστημονικός Συνεργάτης του Παιδιατρικού Κέντρου Αθηνών

Η συνηθέστερη μορφή διάρροιας στα παιδιά είναι η διάρροια λειτουργικής αιτιολογίας όπου το έντερο είναι υγιές. Η διάρροια λοιμώδους αιτιολογίας είναι συνηθισμένη στα παιδιά και στις περισσότερες των περιπτώσεων προκαλείται από ιούς.

Ορισμός της διάρροιας

Η λέξη είναι σύνθετη και προέρχεται από το διά και το ρέω. Μπορεί να περιγραφεί σαν έλλειψη ισορροπίας ανάμεσα στην απορρόφηση και την έκκριση στο γαστρεντερικό σωλήνα.

Η διάρροια δεν αποτελεί απαραίτητα σύμπτωμα κάποιας νόσου και μπορεί να είναι μια φυσιολογική κατάσταση.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας η διάρροια ορίζεται ως περισσότερες από 3 πιο χαλαρές ή υδαρείς κενώσεις την ημέρα. Οι συχνές σχηματισμένες κενώσεις όπως και οι υδαρείς, πολτώδεις κενώσεις των θηλαζόντων βρεφών δεν θεωρούνται διάρροια.

Αν η διάρροια έχει διάρκεια για περισσότερες από 14 ημέρες θεωρείται χρόνια. Στην περίπτωση αυτή πρέπει να γίνει συνολική εκτίμηση της συνυπάρχουσας συμπτωματολογίας και αν κριθεί αναγκαίο να γίνει περεταίρω διερεύνηση.

Ποια είναι τα αίτια της διάρροιας?

Η συνηθέστερη αιτία διάρροιας στα παιδιά αποτελεί μέρος των λειτουργικών διαταραχών του πεπτικού που σημαίνει ότι το έντερο είναι υγιές. Η λειτουργική διάρροια στα μικρά παιδιά ονομάζεται αλλιώς διάρροια του νηπίου (Toddler’s diarrhea). Άλλος χρησιμοποιούμενος όρος είναι ”peas and carrots” επειδή υπολείμματα τροφής (αρακά και καρότου) μπορεί να βρίσκονται στην κένωση, καθώς κάποιες φυτικές ίνες δεν προλαβαίνουν να διασπαστούν από τα βακτηρίδια του παχέος εντέρου. Πρόκειται για εντελώς ακίνδυνη κατάσταση η οποία υποχωρεί πριν τη σχολική ηλικία.

Σύμφωνα με τα κριτήρια της Ρώμης IV για τη λειτουργική διάρροια θα πρέπει το παιδί να έχει τουλάχιστον 4 καθημερινές, ανώδυνες, ογκώδεις, μη σχηματισμένες κενώσεις. Τα συμπτώματα πρέπει να είναι διάρκειας μεγαλύτερης των 4 εβδομάδων και με ηλικία έναρξης 6-60 μηνών.

Η διάρροια μπορεί να οφείλεται σε:

• Κοιλιοκάκη (εντεροπάθεια από γλουτένη)
• Αλλεργία ή τροφική δυσανεξία (π.χ. στο γάλα αγελάδας)
• Παγκρεατική ανεπάρκεια
• Φλεγμονώδη νόσο του εντέρου (νόσος του Crohn ή ελκώδης κολίτιδα)
• Δυσκοιλιότητα
• Χρόνια εντερική λοίμωξη: Giardia lamblia, κρυπτοσπορίδιο, entamoeba
• Δυσανεξία στη λακτόζη (ασυνήθιστη στην προσχολική ηλικία).
• Υπερθυρεοειδισμό (σπάνιος πριν την εφηβεία)

Μπορεί να βοηθήσει η διαιτητική αγωγή στη λειτουργική διάρροια?

Στην περίπτωση της λειτουργικής διάρροιας μπορεί να βοηθήσει η μείωση της ποσότητας των υδατανθράκων και των φυτικών ινών όπως και η αύξηση της ποσότητας του λίπους στο φαγητό, ώστε να επιβραδυνθεί η ταχύτητα διέλευσης τροφής από τον πεπτικό σωλήνα.

Στα μεγαλύτερα παιδιά τα προβιοτικά μπορεί να έχουν κάποια θετική επίδραση και πιθανόν η διατροφή χαμηλή σε FODMAP, δηλαδή η διατροφή που περιέχει μικρές ποσότητες ζυμώσιμων υδατανθράκων και κάποιων γλυκαντικών.

Σημασία του ιστορικού

• Μορφή κένωσης- ποσότητα, σύσταση, χρώμα, ύπαρξη αίματος ή βλέννης (κλίμακα  Bristol)
• Εκλυτικοί ή ανακουφιστικοί παράγοντες- κένωση, αποβολή αερίων, γεύμα, στρες
• Άλλα συμπτώματα- κοιλιακό άλγος, ναυτία, έμετοι, δυσκοιλιότητα, απώλεια βάρους, μειωμένη όρεξη, πυρετός
• Κληρονομικότητα- ιδιαίτερα κοιλιοκάκη, φλεγμονώδης νόσος του εντέρου
• Διατροφή- υπερκατανάλωση γλυκαντικών ή χυμών φρούτων
• Φάρμακα- αντιβιοτικά, υπακτικά
• Ταξίδι στο εξωτερικό, νερό από πηγάδι

Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες

• Προβλήματα στην καθημερινότητα- επηρεασμένος ύπνος ή δραστηριότητες
• Προβλήματα στο σχολείο- σχολικές απουσίες, εκφοβισμός,  μαθησιακές δυσκολίες, επηρεασμένη σχολική επίδοση
• Προβλήματα κατά τον ελεύθερο χρόνο- αποφυγή δραστηριοτήτων ή κοινωνικών συναναστροφών
• Προβλήματα στο οικογενειακό περιβάλλον- οικονομικά θέματα, προστριβές, κακοποίηση
• Ψυχολογικά προβλήματα- στρες, κατάθλιψη, φοβίες, σιτιστικές διαταραχές

Προειδοποιητικά σημάδια (red flags) που επιβάλλουν περεταίρω διερεύνηση:

• Επηρεασμένες καμπύλες ανάπτυξης
• Κακή γενική κατάσταση, μειωμένη αντοχή, κόπωση
• Διάρροια με πρόσμιξη αίματος
• Νυχτερινή διάρροια
• Παρατεινόμενη διάρροια κι έμετοι
• Αναιμία, σιδηροπενία, επηρεασμένοι ηπατικοί δείκτες
• Καθυστερημένη ήβη
• Επαναλαμβανόμενος πυρετός
• Κληρονομικότητα για κοιλιοκάκη ή φλεγμονώδη νόσο του εντέρου

Διάρροια που οφείλεται σε λοίμωξη

Συχνή στην προσχολική ηλικία και συνήθως ιογενούς αιτιολογίας. Λιγότερο συχνά προκαλείται από βακτηρίδια ή παράσιτα. Τα παράσιτα ωστόσο μπορεί να ανιχνεύονται στα κόπρανα χωρίς να προκαλούν συμπτώματα.

Τα περισσότερα παιδιά με λοιμώδη διάρροια, με ή χωρίς εμέτους μπορούν να παραμείνουν στο σπίτι με τις κατάλληλες συμβουλές και μέτρα για ενυδάτωση. Παιδιά με οξεία διάρροια ωστόσο, κυρίως τα μικρά παιδιά, κινδυνεύουν να αφυδατωθούν χωρίς την επαρκή ενυδάτωση από του στόματος και γι΄αυτό είναι απαραίτητη η κλινική εκτίμηση της κατάστασής τους.

Οι περισσότερες λοιμώξεις είναι αυτοπεριοριζόμενες. Είναι σημαντικό τα παιδιά με διάρροια να λαμβάνουν επαρκείς ποσότητες υγρών με σωστή ποσότητα ηλεκτρολυτών και σακχάρου. Είναι σημαντικό να χρησιμοποιούνται σκευάσματα κατάλληλα για την ηλικία του παιδιού.

Πότε είναι απαραίτητη η επείγουσα κλινική εκτίμηση?

• Μικρής ηλικίας παιδιά με επηρεασμένη γενική κατάσταση
• Υποψία σημαντικού βαθμού αφυδάτωσης
• Παρουσία έντονου κοιλιακού άλγους
• Διάρροιες με αίμα

Σε κάθε περίπτωση είναι απαραίτητη η διερεύνηση περιπτώσεων διάρροιας με μακροχρόνια συμπτωματολογία (διάρκειας εβδομάδων) ακόμη κι αν η γενική κατάσταση του παιδιού είναι σχετικά καλή.