Ανοσμία: Τι προκαλεί την απώλεια όσφρησης;

Δρ Τιμολέων Τερζής, MD PhD Χειρουργός Ωτορινολαρυγγολόγος Διευθυντής ΩΡΛ Κλινικής και Ρινολογικού Κέντρου Αθηνών, Ιατρικό Αθηνών

Όσφρηση και αντίληψη των οσμών

Η όσφρηση είναι μια πολύ σημαντική αίσθηση. Μας βοηθάει να χαρούμε τις όμορφες μυρωδιές γύρω μας, αλλά και μας προστατεύει, ανιχνεύοντας τις δυσάρεστες ή επικίνδυνες οσμές. Επιπλέον, με την αντίληψη των αρωμάτων των φαγητών, αναδεικνύει και ενισχύει τη γευστική απόλαυση.

Το όργανο της όσφρησης είναι μία μικρή περιοχή στο ανώτερο και στενότερο τμήμα της ρινικής κοιλότητας, εκεί που το ρινικό διάφραγμα ενώνεται με το πλάγιο τοίχωμα. Τα εξειδικευμένα οσφρητικά κύτταρα διεγείρονται από τις οσμές με χημικό τρόπο. Λεπτές νευρικές ίνες, που διαπερνούν το λεπτό διάτρητο οστό της βάσης του κρανίου, μεταδίδουν το ερέθισμα από τη μύτη στους πρώτους εγκεφαλικούς σταθμούς, τους οσφρητικούς βολβούς, που βρίσκονται ακριβώς από πάνω. Από εκεί, εξειδικευμένα νεύρα μεταφέρουν την πληροφορία στα οσφρητικά κέντρα του εγκεφάλου, όπου οι οσμές καταγράφονται και κωδικοποιούνται.

Τι μπορεί να προκαλέσει μείωση στην όσφρηση;

Περίπου 1-2% των ανθρώπων υποφέρουν από μειωμένη όσφρηση (υποσμία) ή και πλήρη κατάργησή της (ανοσμία). Στις περισσότερες περιπτώσεις το πρόβλημα είναι προσωρινό, όπως στα πλαίσια ενός κρυολογήματος, ή αναστρέφεται με κατάλληλη θεραπεία, όπως στη χρόνια ρινίτιδα και στους ρινικούς πολύποδες, αλλά μπορεί να είναι και μόνιμο.

Μερικές πιθανές αιτίες μόνιμης υποσμίας ή ανοσμίας είναι:

• Έκθεση σε ερεθιστικές ουσίες: Κάπνισμα, τοξικά χρώματα, διαλυτικά, αμμωνία, κοκαϊνη.
• Εκφύλιση λόγω ηλικίας
• Εκφυλιστικές νόσοι του εγκεφάλου: Πάρκινσον, Αλζχάιμερ, κατά πλάκας σκλήρυνση.
• Κρανιοεγκεφαλική κάκωση: Πολλές φορές, και μόνο ο κραδασμός της κάκωσης, μπορεί να προκαλέσει απότομη ολίσθηση του εγκεφάλου πάνω στη βάση του κρανίου και αποκοπή των λεπτών οσφρητικών νηματίων.
• Όγκοι της μύτης και του εγκεφάλου
• Εγχειρήσεις στη μύτη ή τον εγκέφαλο
• Ενδοκρινολογικές νόσοι: Υποθυρεοειδισμός, κύηση, Addison, Cushing, Σακχαρώδης Διαβήτης.
• Ψυχιατρικές νόσοι
• Ακτινοθεραπεία

Πώς γίνεται διάγνωση της υποσμίας

Οι ασθενείς παραπονούνται ότι δεν μυρίζουν αρώματα και άλλες μυρωδιές, ενώ νοιώθουν αλλοιωμένη και τη γεύση των φαγητών. Ο Ωτορινολαρυγγολόγος θα κάνει μία λεπτομερή γενική ΩΡΛ εκτίμηση και θα εξετάσει προσεκτικά τη μύτη με το ενδοσκόπιο.

Ο έλεγχος της όσφρησης γίνεται παραδοσιακά με παρουσίαση διαφόρων οσμών, όπως καφέ, καπνού, κακάο ή μπαχαρικών. Στην Ελλάδα υπάρχει πρόσφατα διαθέσιμο ένα τεστ με δώδεκα αρωματισμένους μαρκαδόρους, τους οποίους ο ασθενής μυρίζει και στη συνέχεια επιλέγει τη σωστή από τέσσερις απαντήσεις. Το τεστ αυτό γίνεται στο Ρινολογικό Κέντρο Αθηνών, στο Ιατρικό Αθηνών.

Εκτός από τα παραπάνω, μπορεί να απαιτηθεί έλεγχος με αξονική ή μαγνητική τομογραφία και εξετάσεις αίματος.

Θεραπεύεται η υποσμία και η ανοσμία;

Ευτυχώς, οι συχνότερες αιτίες προσωρινής υποσμίας είναι οι λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού, οι οποίες με κατάλληλη υποστηρικτική αγωγή υποχωρούν σε λίγες μέρες. Η χρόνια ρινοκολπίτιδα, με ή χωρίς πολύποδες, συχνά προκαλεί μακροχρόνια μείωση της όσφρησης και απαιτεί εξειδικευμένη εκτίμηση και αντιμετώπιση από τον ειδικό ιατρό. Στις περιπτώσεις που ο διαγνωστικός έλεγχος δεν καταλήγει σε συγκεκριμένη αιτία, ένα σχήμα κορτιζόνης από το στόμα μπορεί να είναι χρήσιμο, ιδιαίτερα όταν η συνολική διάρκεια του προβλήματος δεν υπερβαίνει τους έξι μήνες.